Page Text
________________
ઉત્પત્તિનું કેન્દ્ર લિંબિક સિસ્ટમ, હાઈપોથેલેમસ છે. મસ્તિષ્કનો આ ભાગ ભાવ સંવેદનાનું મૂળ કેન્દ્ર છે.
જો આપણે આત્મા અને શરીરનું સંબંધસૂત્ર શોધીએ – આત્મા અને શરીરનો સંગમ ક્યાં થઈ રહ્યો છે – તો કેટલાંક કેન્દ્રો નિર્દિષ્ટ કરી શકાય છે. પ્રથમ કેન્દ્ર છે હાઈપોથેલેમસ, જ્યાં આત્મા અને શરીરનો સંબંધ થાય છે. બીજું કેન્દ્ર નાભિ હોઈ શકે છે. તે તૈજસ કેન્દ્ર છે, જ્યાં વૃત્તિઓ અભિવ્યક્ત થાય છે. મન ભાવ દ્વારા સંચાલિત એક તંત્ર છે. શરીર અને ભાષા પણ ભાવ દ્વારા સંચાલિત તંત્ર છે. જૈન પારિભાષિક શબ્દાવલિમાં તેમને “યોગ” કહેવામાં આવ્યો છે. આ તંત્ર ભાવ દ્વારા સંચાલિત છે.
ભાવ દ્વારા આપણી તમામ પ્રવૃત્તિઓ સંચાલિત થઈ રહી છે. આપણે મન વિષે ઘણું બધું માનીએ છીએ પરંતુ મનને મૂળતત્ત્વ માનતા નથી. મૂળતત્ત્વ છે ભાવ. એક ડૉક્ટર ચિકિત્સા કરે છે શરીરની, એક સાયકોલોજિસ્ટ ચિકિત્સા કરે છે મનની. ભાવ તેનાથી પણ આગળ છે. તે કોઈ માનસિક સમસ્યા નથી, તે ભાવાત્મક સમસ્યા છે, આંતરિક સમસ્યા છે; જ્યાં મને કોઈ કામ કરતું નથી.
વર્તમાન શિક્ષણજગતમાં પણ એક ભ્રાંતિ પ્રવર્તી રહી છે. બૌદ્ધિક વિકાસ અને માનસિક વિકાસને એક જ માનવામાં આવી રહ્યા છે. કોઈનો બૌદ્ધિક વિકાસ સારો હોય તો એમ કહેવાશે કે તેનો માનસિક વિકાસ સારો થયો છે. આપણા શબ્દોમાં આવી અનેક શ્રાંતિઓ ચાલી રહી છે. હકીકતમાં માનસિક વિકાસ અને બૌદ્ધિક વિકાસ એક જ નથી. ભાવાત્મક વિકાસ આ બંનેથી સર્વથા ભિન્ન છે. ક્રોધ, માન, માયા, લોભ, ઈર્ષ્યા, ભય, ધૃણા, વાસના – આ બધી આપણી ભાવનાઓ છે. જેવો ભાવ હશે એવું જ મન બની જશે. મન મૂળ નથી. મૂળ તો છે ભાવ. આપણા અસ્તિત્વનું, ચેતનાનું અંતરંગ પ્રતિનિધિત્વ કરનારું શક્તિશાળી તત્ત્વ છે ભાવ. ભાવની શુદ્ધિ અને પવિત્રતા આરોગ્યનું રહસ્યસૂત્ર છે.
ભાષા
અસ્તિત્વનો સાતમો ઘટક છે ભાષા. ભાષાનો પણ આરોગ્ય ની સાથે ખૂબ ઊંડો સંબંધ છે. ધ્વનિનાં પ્રકંપનો આપણા આરોગ્ય સાથે જોડાયેલાં છે. કોઈ વ્યક્તિ ક્રોધની અવસ્થામાં બોલશે તો તેના હોઠ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005323 |
| Book Title | Mahavirnu Aarogya Shastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mahapragna Acharya |
| Publisher | Anekant Bharati Prakashan |
| Publication Year | 1998 |
| Total Pages | 188 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |