________________
માનતા આવ્યા છે – દિગંબર પરંપરામાં એ ઉમાસ્વામી અને ઉમાસ્વાતિ . એ . નામથી જાણીતા છે; જ્યારે શ્વેતાંબર પરંપરામાં ફક્ત ઉમાસ્વાતિ એ નામ જાણીતું છે. આ સિવાય તેઓ બ્રિાહ્મણકુળમાં જન્મેલા તે અને કઈ વિદ્વાન મુનિવર શાખામાં દીક્ષિત થયા છે તેમ જ તત્વાર્થ ગ્રંથ રચાયે ક્યાં એ વિષે પંડિત બેચરદાસજીએ ઐતિહાસિક આધાર આપ્યા છે જ. ઉપરાંત વિશેષ જોવા સદ્ગત પંડિત શ્રી સુખલાલજીના તસ્વાર્થનુવાદ (સવિવેચનાત્મક) જોવા ભલામણ પણ કરી છે. એથી એ વિષે હું નહીં લખું. પરંતુ પંચ પરમેષ્ઠીના અર્ધમાગધી મૂલ મંત્રને “સંસ્કૃતમાં આપનાર સિદ્ધસેન દિવાકરને જે જૈન સમાજે જાહેર પ્રાયશ્ચિત્ત આપી પિતાનું ભાષાંતરિત કરાયેલું “સંસ્કૃત ભાષાંતર પાછું ખેંચાવેલું. એ જ જૈન સમાજે તત્વાર્થાધિગમ ગ્રંથ “સંસ્કૃતમાં આપનાર ઉમાસ્વાતિ વાચકને હૃદયપૂર્વક અને આજલગી અપનાવ્યા છે, તે ખાસ નોંધનીય બની રહે છે. મને પિતાને તેનું ખાસ અગત્યનું કારણ એ મળે છે કે “તત્વાર્થસૂત્રના રચયિતા કવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, અને ભાવની ચાળણીથી ચાળી આપી શક્યા છે, તે છે!' મતલબ એમણે સાતત્ય રક્ષારૂપ (જૈન આગમના પરાપૂર્વના જાણકાર હોવા ઉપરાંત) આ રીતે પરિવર્તનશીલતા (એટલે કે અનેકાંતવાદી વિચાર અને અહિંસાને આચાર સંશાધીને પરિવર્તનશીલતા) સિદ્ધ કરી આપી છે. તેઓ માત્ર જૈનેતર દર્શને, સંપ્રદાયો, ધર્મો, તત્વજ્ઞાન વગેરેના જાણકાર હતા એટલું જ નહીં બલકે શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર પિતાની હાથ નેધમાં વર્ષો પહેલાં લખેલું: “દર્શનની રીતે આ કાળમાં ધર્મ પ્રવર્તાવ જિનને અભિમતે યોગ્ય ઠરે.” તે માટે પણ આ “તત્વાર્થધિગમસૂત્ર, ઘણું પ્રાસંગિક અને સમુચિત જણાઈ રહે છે. ઉમા
સ્વાતિજીએ આ યુગના શ્રીજીને ભવ્યત્વ પ્રશ્નમાં પરિણામિકપણું કઈ દષ્ટિએ તે પણ જેમ દશમા અધ્યાયના ચેથા સૂરમાં આપી સિદ્ધ કર્યું છે તેમ ૧૮ આંકમાં “અધિકાનથી એક છે, અને જીવરૂપે અનેક
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
