________________
૬િ૦ ષડ્રદર્શન સુબેધિકા આવે તે આ આક્ષેપ જરાય ટકી શકે તેમ નથી. કારણ કે સ્વાદુવાદ પદાર્થનાં અનેક સ્વરૂપને જણાવતે હોવા છતાં તે દરેક સ્વરૂપને ભિન્ન ભિન્ન અપેક્ષાએ જણાવે છે એક અપેક્ષાએ તે એક જ સ્વરૂપનું પ્રતિપાદન કરે છે. અપેક્ષાએ એક જ રવરૂપનું પ્રતિપાદન હોવાથી ત્યાં સંશય હોઈ શકે જ નહિ
સ્વાદુવાદથી જૈનદર્શનની દષ્ટિ કેટલી ઉદાર છે તે સ્પષ્ટ થાય છે. જૈનદર્શન અન્યદશના વિચારને “ન ગણ્ય” સમજતું નથી, પરંતુ અપેક્ષા વિશે તેને પણ સત્ય માને છે. દેષથી મુક્ત થવાની આ યુક્તિ જૈન દર્શનની પિતાની આગવી શૈધ છે એમ કહેવું તે અતિશયોક્તિ ભર્યું નથી જ.
તાત્પર્ય એ કે પ્રત્યેક અખંડતત્ત્વ અથવા દ્રવ્યને વ્યવહારમાં ઉતારવા તેના અનેક ધર્મોમાંથી કોઈ એકનું અપેક્ષિક વર્ણન કરવામાં આવે છે. પણ તેટલા માત્રથી તે તત્વ કે દ્રવ્યને તે જ એક ધર્મ છે એમ કહી શકાતું નથી, કેમકે દરેક દ્રવ્ય અનંત ગુણ પર્યાવાળું છે. પણ તે ગુણ કે પાને છેડી દ્રવ્યનું સ્વતંત્ર અસ્તિત્વ નથી, અથવા દ્રવ્યથી એકાંત ભિન્ન ગુણ પર્યાય જેવામાં આવતા નથી.
આ રીતે સ્વાદુવાદ અનેક ધર્મયુક્ત પદાર્થને અનેકાન્તરૂપ અર્થને નિર્દોષ પદ્ધતિથી વચનવ્યવહારમાં ઉતારે છે અને પ્રત્યેક વાક્યની સાપેક્ષતા અને આંશિક સ્થિતિને બેધ કરાવે છે.
જેમ દીપક પદાર્થને જણાવે છે તેમ સ્યાદવાદ એ કઈ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
