________________
પ૮ : પદ્ગદર્શન સુબાધિકા વિષ પ્રવેશ ન પામે માટે ત્યાં શirgષ્ટરૂપ સંજીવનીનું રહેવું આવશ્યક છે. તે જ રીતે માનવની ભાષાશૈલીમાં અહંકાર અથવા નિશ્ચયનું વિષ નિર્મલ કરવા “સ્યાદ્વાદરૂપ અમૃતની જરૂર છે જ.
જેમાં પદાર્થના-વસ્તુના અનંત ધર્માત્મક સ્વરૂપનું પ્રતિપાદન મુખ્ય ગૌણ ભાવથી થાય તે અનેકાન્તવાદ. સ્વાદુવાદ પણ આ જ અર્થમાં વપરાય છે, છતાં અનેકાન્તદષ્ટિ એ જ્ઞાનરૂપ છે, જ્યારે સ્વાદુવાદ એ તે નિર્દોષ ભાષાશલિનું પ્રતિક છે.
આ સ્પાદુવાદ કે અનેકાન્તદષ્ટિ વિના લેકવ્યવહાર ચાલી શક્ત નથી. ડગલે ને પગલે આના વિના વિસંવાદની પૂર્ણ સંભાવના છે. આથી જ આ સ્વાદુવાદે ત્રિભુવનના અદ્વિતીય ગુરુપણાના સ્થાનને પ્રાપ્ત કર્યું છે. આચાર્ય શ્રી સિદ્ધસેન દિવાકરજીએ ગ્ય જ કહ્યું છે કે – નેન વિના જોડાણ aaહારો सव्वथाणिव्वहेण तस्स भुवणैकगुरुणो णमोऽणगतवायस्स' (સમ્મતિ પ્રકરણ).
યાદુવાદની વ્યુત્પત્તિ આ પ્રમાણે થાય છે. યાત+વાર આ બે પદોથી સ્વાદુવાદ બનેલ છે, સ્યાત વિધ્યર્થમાં વિધિ-વિચાર આદિ અનેક અર્થમાં રહેલ છે. તેમાં અહિ અનેકાન્ત અર્થ વિવક્ષિત છે. કલિકાલ સર્વજ્ઞ હેમચંદ્રસૂરિજીએ તેની વ્યુત્પત્તિ કરતાં જણાવેલ છે કે “ચા રૂતિ અથયમ અને શરતો ” સ્થાત શબ્દ “જિ” અમુક નિશ્ચિત અપેક્ષા એવા અર્થમાં પણ વિવક્ષિત છે.
પદાર્થ અનેક (અનંત) ધર્મોથી યુક્ત હોઈ શબ્દનો ઉપયોગ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
