________________
ષડ્રદર્શન સુબોધિકા : ૩૯ અંતરાય કર્મ પાંચ પ્રકારે બધે છે અને તેનાં માઠાં ફળ પણ પાંચ પ્રકારે ભેગવે છે.
આ પ્રમાણે યથાસંભવ આઠ આદિ પ્રકૃતિને બંધ તે પ્રકૃતિ બંધ કહેવાય છે.
(૨) સ્થિતિબંધ-જે કર્મ આત્મા સાથે જ્યારે ચાટે છે ત્યારે તે કર્મ આત્મા સાથે કેટલા કાળ સુધી રહેશે તેની જે કાલમર્યાદા નક્કી થવી તે સ્થિતિબંધ.
આ કર્મો જ્યારે બંધાય છે ત્યારે તે પ્રકૃતિના બંધની સાથે જઘન્યથી કે ઉત્કૃષ્ટથી આ કર્મ આત્મા સાથે કેટલા કાળ સુધી રહેશે તેની મર્યાદા નક્કી થઈ જાય છે અને તેને જ સ્થિતિબંધ કહેવામાં આવે છે. - (૩) રસબંધ-પ્રતિબંધ અને સ્થિતિબંધની સાથે તે કર્મની તીવ્ર, તીવ્રત, તીવ્રતમ અથવા મંદ, મંદતર કે મંદતમ ઈત્યાદિ રૂપથી ફળ ચખાડવાની શક્તિનું નિર્માણ થવું તે રસ બંધ. આ સબંધને અનુભાગબંધ અથવા અનુભાવબંધ પણ કહેવાય છે.
(૪) પ્રદેશબંધ -જ્યારે કાર્મણવણું આત્મા સાથે ચૂંટે છે ત્યારે તે તે કર્મના ભાગે કેટલા દિલની વહેંચણી કરવી તેનું પ્રમાણ નકકી કરવું તે પ્રદેશબંધ. - આ ચારે બંધભેદોથી બંધાયેલ કર્મ જ્યારે અનુભવવામાં આવે છે ત્યારે તે તે કર્મને ઉદયને અનુસારે જીવ સંસારમાં વિચિત્રતાને ભજનારે થાય છે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
