________________
૨૮: પદર્શન સુબેધિકા
પ્રત્યેક જીવ નૈસર્ગિક રૂપથી અનંતજ્ઞાન, અનંતદર્શન, અનંતસામર્થ્ય આદિ ગુણેથી સંપન્ન માનવામાં આવેલ છે. પરંતુ આવરણીય કર્મોના ઉદયથી જીવના આ સ્વાભાવિક ગુણે અવરામ યેલા છે. પિતાના જ શુભાશુભ કર્મોના પ્રભાવથી જીવન સ્વાભાવિક ગુણે ઉપર એક પ્રકારનું આવરણ પડ્યું રહે છે.
શુભ કાર્યોના અનુષ્ઠાનથી કમે-કમે આ આ વરણ હટી જવાથી જીવને મૂળ ગુણેને સાક્ષાત્કાર થાય છે.
જીવ શુભાશુભ કર્મને કર્તા છે, કર્મફલેને ભક્તા પણ છે, જગતના પ્રત્યેક ભાગમાં જીવેનું અસ્તિત્વ માનવામાં આવે છે.
છ જ્ઞાન-દર્શનાદિ ગુણની વિપુલ તરતમતાને કારણે શુદ્ધ હવભાવે સમાન હોવા છતાં પરસ્પર અનંત ભેટવાળા છે.
જીવ જ પદાર્થોના જ્ઞાતા છે. કર્મોનું સંપાદન કરે છે. સુખ દુઃખને ભક્તા છે. જીવ નિત્ય હોવા છતાં પરિણામશીલ છે. જીવ શરીરથી ભિન્ન છે. ચૈતન્યની ઉપલબ્ધિ તે જીવનું પ્રમાણ છે. જૈનદર્શન જીવને મધ્યમ પરિણામ વિશિષ્ટ માને છે અર્થાત જીવ શરીરાવછિન્ન છે અને પોતાના નિવાસભૂત શરીરના પરિ. માણને ધારણ કરે છે. એથી હસ્તિના વિશાલકાય શરીરમાં રહેનાર જીવ વિપુલ પરિમાણ વિશિષ્ટ થાય છે. અને કીડી જેવી સ્વપકાયામાં રહેવાવાળો જીવ પરિમાણમાં નિતાંત સ્વપ થાય છે. - પ્રદીપની જેમ જીવ પણ સંકોચ અને વિકાશશીલ હોય છે. તેથી જ શ્રી તત્વાર્થાધિગમ સૂત્રમાં કહ્યું છે કે “શ સંહાર विसर्गाभ्यां प्रदीपबत्'
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
