________________
૧૭૬ : ષડ્રદર્શન સુબાધિકા છે, અને વ્યવહારમાં જ ભેદની પ્રતીતિ થવાથી વ્યાવહારિક જ ભેદ છે. પરમાર્થમાં તે બંને એક જ છે. આથી શ્રતિ કહે છે –
ब्रह्मविद् ब्रह्म व भवति । अयमात्मा ब्रह्मा । तत्त्वमसि । આત્માના યથાર્થ સ્વરૂપના જ્ઞાનથી જ ભ્રમની નિવૃત્તિ થવાથી આત્મ સાક્ષાત્કાર થાય છે. આ જ બ્રા સાક્ષાત્કાર છે મુક્તિ, મેક્ષ, કૈવલ્ય, નિર્વાણ, અપવ આદિ શબ્દોથી એને વ્યવહાર કરાય છે. આત્મસ્વરૂપનું ભાન થવું તે જ ચરમ લક્ષ્ય છે, જેને અંતિમ પુરૂષાર્થ કહે છે.
વેદાંતની અનેક શાખાઓ છે, જેમાં આપણે શંકરાચાર્યના અદ્વૈત વેદાંત વિષે જોયું. હવે અન્ય વેદાંત વિષે જોઈશું, જેને વૈષ્ણવદર્શન કહેવામાં આવે છે.
વૈષ્ણવદર્શન નારાયણ જ ભક્તિ જ્ઞાનનું મૂળ સ્ત્રોત છે. જ્ઞાન અને ભક્તિની ધારાઓ નારાયણથી જ શરૂ થઈને જગતના કલ્યાણ માટે પ્રવૃત્ત થયેલ છે વૈષ્ણવ ધર્મના ચાર પ્રસિદ્ધ સંપ્રદાયે છે શી વૈષ્ણવ સંપ્રદાય, બ્રહ્મ સંપ્રદાય, સપ્રસંપ્રદાય અને સનક સંપ્રદાય. શ્રી વૈષ્ણવ સંપ્રદાયના પ્રધાનાચાર્ય શ્રી રામાનુજાચાર્યું છે, જેમને વિશિષ્ટાદ્વૈત મત છે. બ્રહ્મ સંપ્રદાયના આચાર્ય શ્રી મકવાચાર્ય છે, જેમને દ્વૈત સિદ્ધાંત છે. પુષ્ટિ સંપ્રદાયના આચાર્ય શ્રી વલ્લભાચાર્ય છે, તેમને શુદ્ધાદ્વૈત સિદ્ધાંત છે. સનક સંપ્રદાયના આચાર્ય શ્રી નિમ્બાર્ક છે, તેમને તાદ્વૈત સિદ્ધાંત છે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
