________________
દર્શન સુએધિકા : ૧૭૫
tr
અનુભવ “હું' શરીરી છું” આ રૂપમાં થાય છે. એ તમ્મૂલક સુખદુ:ખના અનુભવ થાય છે અર્થાત્ દેહમાં જ્યાં સુધી અહુ'તા– મમતાનુ જ્ઞાન રહે છે, ત્યાં સુધી સુખ-દુઃખનું ભાન થાય છે. શ્રૃતિ પણ કહે છે—7 f ૢ મૈં શરીરસ્ય સત: પ્રિયાપ્રિયયોરવૃત્તિરપ્તિ અર્થાત્ શરીરની સાથે સંબંધ રહેવાથી પ્રિય અને આપ્રયના નાશ થતા નથી. પ્રિયના સંસને જ સુખ તથા અપ્રિયના સંસને જ દુઃખ કહેવામાં આવે છે. આને જ મધ કહેવામાં આવે છે. આનાથી છુટવુ તેનુ નામ મુક્તિ. આ મુક્તિમાં કોઈ અપૂર્વ વસ્તુની પ્રાપ્તિ થતી નથી, પર ંતુ પેાતાના મૂળરૂપમાં રહેવુ' તેનું નામ મેાક્ષ છે. આથી સિદ્ધ થાય છે કે અવિધાના વિનાશ એ જ મેાક્ષ છે, અવિધાના નાશ કેવળ વિધા દ્વારા જ થઈ શકે છે. આત્માના સાક્ષાત્કારને જ અદ્વૈત વેદાન્તના મતમાં વિદ્યા કહેવામાં આવે છે. આત્માને સાક્ષાત્કાર થવાથી જીવિત હૈાવા છતાં પણ મુક્ત કહેવાય છે. આને જીવન્મુક્ત કહેવાય છે. પછી જ્યારે આયુષ્ય સમાપ્ત થાય છે ત્યારે તે મેાક્ષને પામે છે, પછી જન્મ થતા નથી.
સારાંશ એ છે કે—શાંકર વેદાન્તના અનુસાર પરમા'માં એક જ બ્રહ્મતત્ત્વ ફૂટસ્થ નિત્ય પદાર્થ છે. એના સિવાય જે ચાચરાત્મક જગત પ્રતીયમાન થઈ રહ્યું છે, તે માયાના જ વિલાસ છે, અર્થાત્ અવિધાનુ જ પરિણામ છે. બ્રહ્મના સાક્ષા ત્કાર થવાથી પ્રપ ́ચનું ભાન થતું નથી. બ્રહ્મ એટલે આત્મા. આત્મા અને પરમાત્મામાં જે ભેદ લાગે છે તે કેવલ ઉપાધિકૃત
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
