________________
૧૬૨ : ષડ્રદર્શન સુબેધિકા
ઇશ્વર –ન્યાય દર્શન ઇશ્વરના અસ્તિત્વમાં માને છે. મનુષ્યને પિતપેતાના કર્મ અનુસાર ફળ મળે છે, એ પ્રક્રિયા અદષ્ટ કહેવાય છે. ન્યાયદર્શનાનુસાર આ અદષ્ટ ઈશ્વરની અધ્યક્ષતામાં ફળદાયી થાય છે. ઈશ્વર અદષ્ટમાં ફેરફાર નથી કરતા પરંતુ ફક્ત તેને નિયામક રૂપે છે. પરમાત્મા જગતુસણા, સર્વજ્ઞ, શક્તિમાન સચ્ચિદાનંદરૂપ, એક નિત્ય તથા વિભુ છે. તે ઈચછા–કિયા-ગુણ સંપન્ન છે. ઈશ્વરની સિદ્ધિ પ્રત્યક્ષ પ્રમાણથી નહીં, પણ અનુમાન પ્રમાણથી અવશ્ય થાય છે. પ્રત્યક્ષાદિ પ્રમાણથી જણાતા એવા સ્થાવર અને જંગમ રૂપે ત્રણે જગતને કઈ પુરૂષ વિશેષ કર્તા છે. કારણ કે પૃથ્વી, પર્વત આદિ પદાર્થો બુદ્ધિમાન કર્તાથી જન્ય છે કેમકે તે સર્વે કાર્યરૂપ છે, જે જે કાર્યો હોય છે તે તે કઈ કર્તાથી જન્ય હેય છે. જેમકે ઘટ, કાર્યરૂપ હેવાથી તેને કર્તા કુ ભાર છે, તેમ જગત કાર્યરૂપ હોવાથી તેને કઈ કર્તા હવે જોઈએ અને તે છે ઈશ્વર. આગમ પ્રમાણુથી પણ ઈશ્વરની સિદ્ધિ થાય છે. જેમકે g gવ સો ર તીથોડવતસ્થા દાવા ધૂપ નનયન દેવ ઇ: ૫ તેમજ દા સુખ સગા સલાયા આદિ કૃતિઓ દ્વારા ઈશ્વર જગતને કર્યા છે તેમ સિદ્ધ થાય છે. ઈશ્વર સિદ્ધિ માટે ન્યાયદર્શને અનેક યુક્તિ પ્રયુક્તિઓ આપેલ
છે તે બધું ન્યાય ગ્રંથથી જાણી લેવું. સ્થળ સંકોચને લીધે વિસ્તાર કરેલ નથી.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
