________________
પદ્ગદર્શન સુબાધિકા ઃ ૧૫૩ કહેવામાં આવે છે. અનુભવના બે પ્રકાર છે. એક યથાર્થીનુભવ અને બીજું અયથાર્થીનુભવ. યથાર્થ અનુભવ એટલે તરત તત્ત્વ કરોડનમ: એટલે કે જ્યાં જે ધર્મ છે તે ધર્મ ત્યાં જ છે તેવું જ્ઞાન થવું, જેમ કે રૂપું જોઈને આ રૂ૫ છે એવા જ્ઞાનને યથાર્થીનુભવ કહેવામાં આવે છે, જ્યારે અયથાર્થીનુભવ એટલે તદ્માવથતિ તઝારોડનુમવ: અર્થાત જ્યાં જે ધર્મ નથી છતાં ત્યાં તે ધર્મ છે તેવું જ્ઞાન થવું તે અયથાથ અનુભવ છે. જેમ કે ચળકતી છીપલીમાં રૂપું છે તેવું જ્ઞાન થવું તે. યથાર્થ જ્ઞાનને પ્રમા કહે છે અને અયથાર્થ જ્ઞાનને અપ્રમા કહે છે. અપ્રમાના ચાર ભેદ છેઃ સ્મૃતિ, સંશય, ભ્રમ અને તક. અપ્રમા દ્વારા સત્ય જ્ઞાન થતું નથી પણ જ્ઞાનાભાસ લાગે છે.
પ્રત્યક્ષ પ્રમાણ-નિવાર્થ સર્ષ નર જ્ઞાન પ્રત્યક્ષ અર્થાત્ ઈન્દ્રિય તથા વસ્તુના સન્નિકર્ષથી–સંબંધથી ઉત્પન્ન જ્ઞાનને પ્રત્યક્ષ કહેવામાં આવે છે. જેમ આંખને પુસ્તકની સાથે સંબંધ થવાથી પુસ્તકનું જે જ્ઞાન થાય છે, તે પ્રત્યક્ષ કહેવાય છે. પ્રત્યક્ષ જ્ઞાનના બે પ્રકાર છે. એક નિર્વિકલપક અને બીજે સવિકલ્પક. આ ઉપરાંત પ્રત્યક્ષના બે મેટા ભેદ પાડવામાં આવે છે. લૌકિક અને અલૌકિક. લૌકિક પ્રત્યક્ષના બે ભેદ, બાહ્ય અને માનસ. આ રીતે લૌકિક પ્રત્યક્ષ છ પ્રકારનું થાય છે અને અલૌકિક પ્રત્યક્ષ ત્રણ પ્રકારનું થાય છે, તે આ પ્રમાણે સામાન્ય લક્ષણ, જ્ઞાન લક્ષણ અને ગજ..
વિક૯પ એટલે વિશેષરૂપ થયેલે ધર્મ. કઈ પણ વસ્તુનું
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
