________________
સમ્યગ્ગદર્શનની ચાર ભાવના
३०७
નીયાદિ ચારે ઘાતી કર્મોને સર્વથા ખપાવો વીતરાગદશાને પામે. યથાખ્યાત ચારિત્ર પ્રગટાવી કેવળી ભગવંત બની જાય. આમ માધ્યસ્થભાવ એ ચારે ભાવોમાં સર્વોપરી છે. સમતા ધર્મનું દ્યોતક છે. મૈત્રી, કરૂણા ને પ્રમેદભાવ સાધકને માદયસ્થભાવે પહોંચાડે છે.
સાધનાની શરૂઆત અનંતાનુબંધીને ચેક ને દર્શન મેહનીયની ત્રીકને ક્ષય, કે ઉપશમથી થાય, તે સાત પ્રકૃતિ જતાં સમકિત પ્રગટે. અને પછી ચારિત્રધર્મની આરાધના કરીને સાધક મેહનીય કર્મની બાકીની પ્રકૃનિ એને વ્યાદિ ભાવનામાં આગળ વધતાં જતાં ખપાવતે ખપાવતે માધ્યસ્થભાવે પહોંચીને સંપૂર્ણ ક્ષય કરે અને કેવળજ્ઞાન કેવળદર્શન પ્રગટાવે, એટલે આ ચારે ભાવનાને જેનદશને સમકિતની ભાવના અને હિંદુ ધર્મમાં પતંજલી ત્રાષિએ “ગભાવના ” કહી છે. તેનું સૂત્ર નીચે પ્રમાણે પાતંજલ યોગસૂત્રમાં કહ્યું છે -“મૈત્રીકરૂણ મુદિતે પક્ષાણાં સુખદુઃખ પુણ્યાપુણ્ય-વિષયાણ ભાવનાત: ચિત્તપ્રસાદનમાં
સુખી કે દુઃખી, પુણ્યશાળી કે પાપી, ઉપર અનુક્રમે મત્રી, દયા, મુદિતા (પ્રમેદ) અને ઉપેક્ષા ભાવના કરવાથી ચિત્ત પ્રસન્ન થાય છે.” -તે પછી પ્રસન્ન થયેલું ચિત્ત ધર્મધ્યાનમાં એકાગ્ર બની જઈ સ્થિતપ્રજ્ઞ (વીતરાગ) દશાન લાભ મેળવે છે. આત્મસાક્ષાત્કાર ને આત્મશાંતિ અનુભવે છે.
મૈત્રી આદિ ૪ ભાવનાથી ૪ કષાયેનું શમન થાય છે –(૧) મૈત્રીભાવથી કોધનું, (૨) પ્રમેદભાવથી માનનું,
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
