________________
સમ્યગદર્શનના આઠ અંગ
૨૬૧ રીતે “શમ” નું ફળ “સંવેગ” છે. સંગી જીવને સંસારના આરંભ-પરિગ્રહને ભારે કંટાળો આવે, પૂર્વ પુણ્યના જેગે ભરત ચક્રવર્તીની જેમ છ ખંડની રિધ્ધિ સિધિ મળી હોય, છતાં તેમાં આસક્ત ન બને, નિલેપ રહે અને વૈરાગ્યભાવ પામે તે “નિર્વેદ સંવેગીને અવશ્ય આવે, ત્યારે
સ્વદયા ને પરદયા” રાખવા રૂપ અનુકંપા ગુણ તે જીવમાં અવશ્ય પ્રગટે, ત્યારે જિનવચનની પરમ આસ્થા-શ્રદ્ધા ગુણ “આસ્તિક્ય” પ્રગટે. કારણકે સમાદિ ચારે ગુણે જીવને પરમ કલ્યાણકારી છે એવા જિન વચનની શ્રદ્ધા કરી તે તે ચારે ગુણે પ્રગટયા આવી આસ્થા સહેજે આવે. આ રીતને પાંચે લક્ષણને પૂર્વાનુમૂવી સુલટો કમ છે.
હવે પશ્ચાનુપૂવ ક્રમથી પણ સરખા ભાવ જ જાણવા મળશે. તે આ રીતે – પહેલા આસ્તિક્ય” અર્થાત આસ્થા એટલે જીવ–અજીવ આદિ તત્વના અસ્તિત્વની હેવાપણાની શ્રદ્ધા – અંતરપ્રતીતિ ઉપજવી તે અંતર પ્રતીતિ થવી એટલે આત્માના (જીવના) શુધ્ધ સ્વરૂપને યથાતથ્ય જિનેશ્વરે જે રીતે અજરામર સ્વરૂપ કહ્યું છે તે જ પ્રમાણે, જાણે. ત્યારે વિચાર થાય કે આત્મા તે અજર અમર છે તે પછી જન્મ મરણના ચકકરમાં સંસારની ચારે ગતિમાં તેને કેમ રખડવું પડે છે? એટલે સંસારનું દુઃખમય સ્વરૂપ જાણે, ત્યારે જીવને પિતાના જ આત્માની રખડપટીની “અનુકંપા” થાય, આમ “સ્વદયા” જાગે, ત્યારે પિતાના આત્માને દંડાતે બચાવવા પરજીવોની દયા પાળવી
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
