Page Text
________________
ભૂમિકા મુખ્ય હોય છે. પ્રાણવાયુ જુદા જુદા પ્રકારના પદાર્થોની સાથે ભિન્નભિન્ન ગતિથી પ્રક્રિયા કરે છે – એટલે કે ભિન્ન-ભિન્ન ગતિથી બાળે છે તથા એ હિસાબે તાપ અને પ્રકાશ પેદા કરે છે. ઉદાહરણાર્થ-હવામાં લાકડી ૨૯૫૦ કોલસા ૪૭૭° સેલ્સિયસ, કેરોસીન ૨૭૫° સેલ્સિયસ તથા હાઇડ્રોજન ગેસ ૫૮° થી ૫૯૦° સેલ્સિયસ ઉષ્ણતામાન પર બળશે. આ તાપમાનથી ઓછા પર કંબશ્ચન નહિ થાય. કયો પદાર્થ કેટલા તાપમાન પર જ્વલનક્રિયા કરશે, એની સારણી ટિપ્પણમાં આપવામાં આવી છે. ૦
૪. ઉપરની ત્રણેય વસ્તુની એક પ્રણાલિ (system) બનવી જોઈએ.
આટલું થયા પછી એક રાસાયણિક ક્રિયા થાય છે જેમાં કાર્બન જેવું મૂળ તત્વ ઓક્સિજનની સાથે રાસાયણિક રૂપમાં ભળે છે, જેના પરિણામ સ્વરૂપ “અગ્નિ' પ્રકટ થાય છે, અને સાથે સાથે CO, (કાર્બન ડાયોકસાઈડ) એટલે કે ધુમાડો તથા રાખ અને બીજા અડધા બળેલા સઘન પદાર્થ પણ પેદા થાય છે. એની સાથે ગરમી, પ્રકાશ અને કોઈ કોઈવાર ધ્વનિરૂપ ઊર્જાનું વિકિરણ (radiation) થાય છે. હાઈડ્રોજન ઓક્સિજનની સાથે ભળવાથી વરાળ થઈ જાય છે જે H,0 ના રૂપમાં હોય છે. એ જ પ્રમાણે so, સલ્ફર ડાયોક્સાઈડ), NO, (નાઈટ્રોજન ઓક્સાઈડ), 0, (ઓજોન) વગેરે ગેસ પણ ઉત્પન્ન થઈ શકે છે. કોઈ કોઈવાર co (કાર્બન ડાયોકસાઈડ) અથવા મિથેન ગેસના રૂપમાં પણ પરિણમન થાય છે. આ પ્રકારના ગેસ મિથેન, ઈથેન, કાર્બન-ડાઇઓક્સાઇડ આદિ) ઉત્પન્ન થઈને યોગ્ય ઉષ્ણતામાન મળવાથી ફરી ઑક્સિજનની સાથે રાસાયણિક ક્રિયા કરે છે અને અગ્નિને વધારે તેજસ્વી બનાવે છે. જેમ લાકડું બળે છે ત્યારે કાર્બોનિક ગેસ બને છે. જે ઓક્સિજન સાથે રાસાયણિક ક્રિયા કરી જ્વાળા” અથવા “લપેટ'ના રૂપમાં બળે છે.
જ્યારે અગ્નિની પ્રક્રિયા મંદ-મંદ રૂપમાં ચાલે છે ત્યારે આ પ્રકારનો ગેસ નથી બનતો, એ વખતે બળતણમાં રહેલાં સેલ્યુલોઝ, કાર્બોહાઈડ્રેટ્સ અથવા કાર્બન મંદ ગતિથી ગરમ થાય છે. જ્યારે એ જ્વલન-બિંદુ પર પહોંચે છે ત્યારે પ્રાણવાયુ (ઑક્સિજન)ની સાથે રાસાયણિક ક્રિયા થાય છે અને એક્સોથર્મિક પ્રક્રિયા એટલે જેમાં ઉષ્માના રૂપમાં ઊર્જાનું વિકિરણ હોય) દ્વારા ઉષ્મા (અથવા તાપ) અને કાર્બન-ડાઈ-ઓક્સાઈડ ગેસ બને છે. આ પ્રકારની આગ “અંગારા'ના રૂપમાં બળે છે.
જ્યારે ઑક્સિજન ઓછો હોય છે. જેમ કે રાખથી ઢંકાઈ જવાથી ત્યારે
33
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005303 |
| Book Title | Shu Vidyut Sachit Teukay Che |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mahendramuni |
| Publisher | Anekant Bharati Prakashan |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 312 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |