Page Text
________________
જે અગ્નિ દ્વારા નથી કરી શકાતા..
લક્ષણના આધાર પર પણ ઇલેક્ટ્રિસિટીને અગ્નિ સિદ્ધ ન કરી શકાય. જો દહન, પચન, પ્રકાશન આદિ ઇલેક્ટ્રિસિટીનું લક્ષણ માની લઈએ તો હંમેશાં એની પ્રાપ્તિ એમાં હોવી જોઈએ, પણ એવું નથી. ફક્ત અમુક-અમુક પરિસ્થિતિમાં જ આ કાર્યોમાં એનો ઉપયોગ કરી શકાય છે. બાકીના કાર્યોમાં એનો ઉપયોગ કરતી વખતે ઇલેક્ટ્રિસિટી નથી સળગાવતી નથી રાંધતી કે નથી પ્રકાશ કરતી. બલકે A.C. ફ્રિજ, વગેરેમાં એ ઠંડક પેદા કરે છે. વિદ્યુત-ઊર્જાનું ગતિ-ઊર્જા, ધ્વનિ ઊર્જા આધિમાં પરિવર્તન સ્પષ્ટ છે. અગ્નિની વ્યાખ્યામાં જે બતાવાયું છે, તે ઇલેક્ટ્રિસિટી પર ત્યારે જ લાગુ પડે જ્યારે ઇલેક્ટ્રિસિટીને અગ્નિનના રૂપમાં રૂપાંતરિત કરાય (બદલવામાં આવે, જેમ વિદ્યુતના ચૂલાના રૂપમાં), અન્યથા નહિ.
પ્રશ્ન ૧૯: અહીં બીજી એક વાત ધ્યાનમાં રાખવા યોગ્ય છે કે કોઈપણ વસ્તુ પુદ્ગલથી બનેલી હોવા માત્રથી અચિત્ત છે – એવું સિદ્ધ થઈ શકતું નથી. આપણું શરીર પણ ઔદારિક વર્ગણાના પુગલોથી બનેલું છે. તો શું તે સર્વથા અચિત્ત છે ? શું એકાંતે તે નિર્જીવ છે? કે પછી તે પુદ્ગલોનો જીવયુક્ત જથ્થો છે? તેથી વર્ણ વગેરે પુગલના લક્ષણોથી યુક્ત હોવાના લીધે વિદ્યુતપ્રકાશ પૌગલિક છે – તેવું માનવામાં આવે તો પણ તેની અચિત્તતા સિદ્ધ થતી નથી. ઊલટું તે પુદ્ગલોને બલ્બમાં કોણે ભેગા કર્યા? એ પ્રશ્ન ઊભો થાય છે. તેનો કર્તા જીવ જ હોય. એટલે ત્યાં જીવની હાજરી અવશ્ય છે જ.
તે જ રીતે આગિયાનો પ્રકાશ ભલે અચિત્ત હોય પણ આગિયો પોતે તો જીવ જ છે. બાકી મરેલો આગિયો કેમ જીવતા આગિયાની જેમ ઝબૂક-ઝબૂકરૂપે ચમકતો નથી? તથા ચંદ્રપ્રકાશ અચિત્ત હોવા છતાં તે ચંદ્રબિંબગત પૃથ્વીકાયના જીવોને આધિન છે, શીતળ ચાંદની ચન્દ્રબિમ્બગત પૃથ્વીકાય જીવોના ઉદ્યોતનામ કર્મને આભારી છે. પન્નવણાસૂત્રવ્યાખ્યામાં શ્રીમલયગિરિસૂરિજીએ જણાવેલ છે 3 ‘यदुदयात् जन्तुशरीराणि अनुष्णप्रकाशरूपं उद्योत कुर्वन्ति, यथा यति-देवोत्तरवैक्रियવન્દ્ર-નક્ષત્ર-તાર-વિમાન-રત્નૌષઘય: તત્ સતનામ' (પદ-૨૩/ઉદેશ-૨/સૂત્રપ૪૦).
આથી નિશ્ચિત થાય છે કે ચંદ્ર, નક્ષત્ર, તારા, રત્નો, ઔષધિ વગેરેનો પ્રકાશ પણ જીવસાપેક્ષ છે, ઉદ્યોતનામકર્મ સાપેક્ષ છે. માટે સ્વયં પ્રકાશિત મણિ વગેરેનો પણ પ્રકાશ પૃથ્વીકાયના જીવને આધારે છે – એવું સિદ્ધ થાય છે. પન્નવણાસ્ત્રના
189
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005303 |
| Book Title | Shu Vidyut Sachit Teukay Che |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mahendramuni |
| Publisher | Anekant Bharati Prakashan |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 312 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |