Page Text
________________
આદિ સજીવ અથવા નિર્જીવનાં લક્ષણ બની બનતાં. એ ફક્ત પૌદ્ગલિક ગુણ છે. એટલે પ્રકાશ, ઉષ્મા, દાહકતા હોવા છતાં પણ નરકની અગ્નિ અચિત્ત છે. પ્રશ્નકર્તાએ પણ સ્વીકાર કર્યો છે કે સૂર્યપ્રકાશ, નરકની અગ્નિ આદિ ઉપર્યુક્ત બધા લક્ષણો હોવા છતાં પણ અચિત છે. ‘લક્ષણ’ એ હોય છે, જે નિશ્ચિત રૂપથી વસ્તુની ઓળખ બને. જો એવું જ લક્ષણ વિરોધી પદાર્થમાં પણ હોય, તો એને લક્ષણ કહી નથી શકતા. ન્યાયશાસ્ત્રમાં એને અતિવ્યાપ્ત લક્ષણાભાસ કહેવાય છે. જો નરકની અગ્નિ, સૂર્યનો પ્રકાશ, તેજોલેશ્યાના અચિત્ત પુદ્ગલ આદિ અગ્નિના બધા લક્ષણો હોવા છતાં અચિત અથવા નિર્જીવ છે. તો પછી .કયા આધાર પર ઇલેક્ટ્રિસિટીના આ લક્ષણોવાળા પરિણમનને સચિત માની લેવાય ? આકાશીય વિદ્યુત (વિજ્જ)ની સચિત્તતા એની કઈ પર્યાયમાં છે, એની ચર્ચા આપણે કરી ચૂક્યા છીએ. એ પર્યાયની પહેલા કે પછી એ ચિત્ત નથી. એ જ પ્રમાણે આગમવચનની સાપેક્ષતાને સમજીને તથા ‘લક્ષણ' શબ્દની સીમાને સમજીને પ્રકાશ, ઉષ્મા, દાહકતાની વ્યાપ્તિ અગ્નિની સાથે સમજવી જોઈએ, નહીં તો આપણે આગમવચનને પણ સમ્યગ્ રૂપથી સમજી નહિ શકીએ.
ઇલેક્ટ્રિસિટી અને અગ્નિના લક્ષણોની સમાનતા અને અસમાનતા-બંનેનું વિશ્લેષણ જરૂરી છે. છદ્મસ્થ વ્યવહારના આધાર પર જ એ નિર્ણય કરી શકાય કે અમુક પદાર્થ ચિત્ત છે કે નહીં. એમાં ન તો દુઃસાહસની વાત હોય અને ન રૂઢિવાદિતાની. ૨૫૦૦ વર્ષ પહેલાં જે સ્થિતિ હતી, એના આધાર પર વ્યવહારના ધરાતલ પર આગમનું માર્ગદર્શન આપણને મળી શકે છે. બાકી તો આપણે નવી સ્થિતિઓના પરિપ્રેક્ષ્યમાં સમીક્ષા કરવી જોઈએ.૪૨ એ યુગમાં જો પ્લાસ્ટિક હતું જ નહિ, તો આપણે કેવી રીતે આ અપેક્ષા કરીએ કે પ્લાસ્ટિકના વિષયમાં વિધિનિષેધનું પ્રતિપાદન આગમ કરે? એવી રીતે ઇલેક્ટ્રિસિટીના વિષયમાં પણ સમજવું જોઈએ. વિજ્ઞાનની સાપેક્ષતાને સમજીને એને કામમાં લેવું પડશ, જેથી નિર્ણય સુધી પહોંચવામાં આપણને એને સહયોગ મળે.
હવે આપણે અગ્નિ અને ઇલેક્ટ્રિસિટીની તુલના કરીએ – બાળવું, તપાવવું, આદિ ગુણ જેમ અગ્નિમાં છે, એમ ઇલેક્ટ્રિસિટીમાં નથી. તારમાં વહેતી વિદ્યુતધારા કોઈને બાળી નથી શખતી, જ્યાં સુધી એને બાળવાની પ્રક્રિયા શરૂ કરવા માટે ઉપર્યુક્ત બધી સામગ્રી નથી મળતી. તારની ઇલેક્ટ્રિસિટીને યોગ્ય (જરૂરી) સંયોગ મળવાથી ઠંડા કરવા માટે પણ કામમાં લઈ શકાય છે. ઇલેક્ટ્રિસિટી સ્વયં પોતે નથી બાળતી કે નથી ઠંડુ કરતી. ઇલેક્ટ્રિસિટીના હજારો ઉપયોગ હોય છે.
Jain Educationa International
188
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005303 |
| Book Title | Shu Vidyut Sachit Teukay Che |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mahendramuni |
| Publisher | Anekant Bharati Prakashan |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 312 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |