________________
૩૪]
સમ્યગુદન-૧ રૂપ છે. એમાંથી, કોઈ વાર એવું ભારે પતન થઈ જાય કે એ જીવ પુનઃ અનન્તાનુબંધી કષાના રદયવાળે બની જાય. આથી, કષાય માત્રથી સાવધ રહેવું જોઈએ.
અનકમ્પાને ભાવ, એ પણ એક એવો ભાવ છે, કે જે ભાવની આણતા વધવાથી કષાયભાવ મન્દ મ9 કેટિન બનતું જાય. અનુકમ્પાહીનતા કષાયમાવની ઉત્તેજક છે અને અનુકશ્માશીલતા કષાયભાવની શામક છે. આથી સમ્યફવને પામેલા આત્માઓ અનુકશ્માશીલ બનીને પણ ચારિત્ર મેહનીયની પ્રકૃતિઓને બલહીનાદિ બનાવવાનું કાર્ય કરનારા હોય, એ સ્વાભાવિક છે. કષાયનું જોર અનકમ્પાભાવમાં અન્તરાય કરનારૂં છે અને અનુકશ્માભાવનું જોર કષાયભાવને મન્દ બનાવનારું છે. એટલે, સમ્યક્ત્વને પામેલા એવા પણ આત્માઓના અપ્રત્યાખ્યાની આદિ પ્રકારના કષાયે જોરદાર હૈઈ શકે છે અને એથી ક્ષાયિક સમ્યગ્દષ્ટિ એવા પણ આત્માઓ માટે કઈ પ્રસંગ વિશેષને ઉદ્દેશીને જે કઈ એમ પૂછે કે–એ કયા અનુકશ્માશીલ હતા?” તે એ પણ સંભવિત વસ્તુ છે, પણ વાસ્તવિક રીતે સમ્યગ્દષ્ટિ આત્માએ અનુકમ્પાના ભાવથી પર હતા નથી. પિતાના સમ્યક્ત્વનું સંરક્ષણ કરવાની તથા પોતાના સમ્યકત્વને નિર્મલ બનાવવાની ભાવનાવાળાઓએ તે, સદાને માટે અનુકશ્માભાવને વિષે જ યત્નશીલ બન્યા રહેવું જોઈએ.
અનુકશ્માભાવ તે મિથ્યાદષ્ટિ જીને પણ તેમના મિથ્યાત્વના વમનમાં તથા સમ્યકત્વની પ્રાપ્તિમાં સહાયક બને છે. અનુકમ્માભાવનું જે કષાથભાવને મન્દ બનાવનારૂં હોવાથી, મિથ્યાષ્ટિઓને સમ્યક તાની પ્રાપ્તિમાં, તેઓને અનુકમ્માભાવ પણ સહાયક બની જાય છે.
દ્રવ્યાનુકશ્યા અને ભાવાનુકમ્પા અનુકશ્માના દ્રવ્યાનુકમ્મા અને ભાવાનુક્રમ્મા–એવા જે બે અલગ છે, તેમાં દુખિઓનાં દુખેને જેને જે દવાને ભાવ પ્રગટે,
મનના એ હ ટળે તે સારૂએ જે વિચાર આવે, એવા
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
