________________
99
દ્રવ્યત્વ ગુણ
એક જ સમયમાં દ્રવ્ય નિત્ય પણ છે અને અનિત્ય પણ. જે આપણને આશ્રય લેવો હોય તો નિત્ય બાબતનો લેવો પડશે. બદલનાર વ્યક્તિ પર આપણે ભરોસો રાખતા નથી, તેમ હંમેશ બદલનારી પર્યાય તરફ જોઈ આપણે એક તો તેમને કાયમ રાખવાની ઈચ્છા કરીએ અથવા આપણી ઈચ્છાનુરૂપ વિશિષ્ટ પર્યાય લાવવાનો પ્રયત્ન કરીએ અને આ વસ્તુસ્વરૂપની વિરૂદ્ધ હોવાથી તેમ બનતું નથી અને તે કારણે આપણે દુઃખી થઈએ છીએ. વસ્તુસ્વરૂપનું જ્ઞાન થવાથી જ આ આકુલતા અને દુ:ખ દૂર થાય છે.
આ જીવ શરીર કાયમ યુવાન રહે, કાળા વાળ ધોળાં ન થાય, પૈસો અને પરિવારનો સંયોગ કાયમ રહે, આ પ્રકારે છે તે જ પર્યાય ટકાવવાની ઈચ્છા કરે છે અને ઈચ્છાનુરૂપ ન થાય ત્યારે દુઃખી થાય છે. કદાચ ઈચ્છાનુસાર કાર્ય થાય (છોકરાઓનું શિક્ષણ વિગેરે) તો મિથ્યાઅહંકાર કરી પોતાને કર્તા માને છે.
દ્રવ્યત્વ ગુણ જાણવાથી કેટલાં બધાં ફાયદા થયાં, છે કે નહીં? ખાસ કરી તે આ પ્રકારે છે :૧) પ્રત્યેક દ્રવ્ય અનાદિ અનંત રહીને પણ પોતાની અવસ્થા તે નિરંતર
બદલતું રહે છે. એ પેલા દ્રવ્યના દ્રવ્યત્વ ગુણને કારણે થાય છે
- પદ્રવ્ય કે નિમિત્ત કંઈ જ કરી શકતું નથી. ૨): જીવની પર્યાય શરીરને કારણે, કમોંથી, ઈશ્વરથી, ઈતર જીવોથી,
અજીવોથી બદલી શકાતી નથી. બીજી કોઈની પણ પર્યાય મારે કારણે બદલી શકાતી નથી. આજ સુધી હું બીજા કોઈનો કર્તા-હર્તા છું એવી મિથ્થાબુદ્ધિનો પણ નાશ
થાય છે. ૪) અવસ્થા પુરતો જ હું એમ પોતાને માનવાને કારણે દુ:ખી થતો
હતો, પણ અનિત્યતા એટલે બદલાવું તે પર્યાયગત સ્વભાવ છે અને હું અનાદિ અનંત નિત્ય છું, એમ જાણવાથી આકુલતા મટી જાય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
