Jain Tattvasara

SR No.: 005285
Original Sutra Author: N/A
Author: Niranjanmuni, Chetanmuni
Publisher: Niranjanmuni
Publication Year: 2000
Total Pages: 474
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 19 MB

Page 154

કર્મ પ્રકૃતિ, કર્મની સ્થિતિ અનુભાગ, પ્રદેશનું કથન છે. ચોત્રીસમામાં ૬ લેશ્યાનાં ૧૧ દ્વાર, પાંત્રીસમામાં સાધુના ગુણો અને છત્રીસમામાં જીવાજીવ વિભક્તિ નામના અધ્યયનમાં પ૬૩ ભેદ જીવના, પ૬૦ ભેદ અજીવના, સ્થિતિનું, સ્થાનનું અને સિદ્ધના સ્વરૂપનું કથન છે. ભગવાન મહાવીરે મોક્ષ પધારતી વખતે ૧૮ દેશના રાજા વગેરે પરિષદ સમક્ષ વિપાકનાં ૧૧૦ અને ઉત્તરાધ્યયનનાં ૩૬ અધ્યયનનું વ્યાખ્યાન ૧૬ પ્રહર પર્યત આપેલું.
ઉત્તરાધ્યયનના મૂળ શ્લોક ૨૧૦૦ છે.
(૩) નંદીસૂત્ર: તેમાં પ્રથમ સ્થવિરાવલીમાં મહાવીર પ્રભુ પછી અનુક્રમે થયેલ ૨૭ આચાર્યોનાં ગુણ કથન, યોગ્ય અયોગ્ય શ્રોતાઓનું કથન, ૫ જ્ઞાન, ૪ બુદ્ધિ, શાસ્ત્રોનાં નામોની ટીપ વગેરે છે.
એના મૂળ શ્લોક 900 છે.
(૪) અનુયોગ દ્વાર સૂત્રઃ આમાં શ્રુતજ્ઞાનનો મહિમા, દ્રવ્ય ભાવ આવશ્યક ઉપક્રમ, આનુપૂર્વી, સમવતાર અનુગમ દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાલ ભાવની આનુપૂર્વી ૧૦ નામ વિસ્તારથી ૬ ભાવ, ૭ સ્વર, ૮ વિભક્તિ, ૯ રત્નપ્રમાણ ૩ પ્રકારનાં આંગૂલ, પલ્યોપમ- સાગરોપમનું પરિમાણ, ૫ શરીર, ગર્ભજ મનુષ્યની સંખ્યા, ૪ પ્રમાણ, ૭ નય, સંખ્યાત, અસંખ્યાત અનંતનું કથન, ૫ ઉપક્રમ, સાધુની ૮૪ ઉપમા, સામાયિકના પ્રશ્નોત્તર ઇત્યાદિ આ શાસ્ત્રમાં ઘણો જ ગહન વિષય છે.
અનુયોગદ્વાર સૂત્રના ૧૮૯૯ મૂળ શ્લોક છે.
(૧) આવશ્યક સૂત્ર : આમાં છ અધ્યયન છે. આમાં છ આવશ્યક (પ્રતિક્રમણ સૂત્રનાં) છે. તેમાં સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક, શ્રાવિકાની આવશ્યક કરણી અને તેમાં દોષોત્પત્તિનાં કારણ સંક્ષિપ્તમાં પરંતુ બધા જિજ્ઞાસુ સમજી શકે એવી ખૂબીથી દર્શાવેલ છે. આના જ્ઞાનની ચતુર્વિધ સંઘને પ્રથમ આવશ્યકતા છે. તેથી આ સૂત્રનું આવશ્યક નામ છે. તેના મૂળપાઠના ૧૦૦ શ્લોક છે.
એ પ્રમાણે ૧૧ અંગ, ૧૨ ઉપાંગ, ૪ છેદ અને ૪ મૂળ સૂત્ર મળી ૩૧ અને ૩૨મું આવશ્યક સૂત્ર ગણતાં હાલ કુલ ૩૨ સૂત્રો પ્રમાણ ગણાય છે.
(આ બધા સૂત્રોનો સમાવેશ પૂર્વોક્ત દ્વાદશાંગી સૂત્રોમાં થઈ જાય છે. આ સર્વ શાસ્ત્રોને પાઠ, અર્થ, હેતુ નિયુક્તિ સહિત સંપૂર્ણ જાણનારા ઉપાધ્યાયજી હોય છે.)
૧૩૪
ઉપાધ્યાય અધિકાર