Gyanbindu

SR No.: 005269
Original Sutra Author: Yashovijay Upadhyay
Author: Bhuvanbhanusuri
Publisher: Andheri Jain Sangh
Total Pages: 350
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 20 MB

Page 51

૩૪
જ્ઞાન દુ.
युक्त्या विपर्ययपर्यवसानात्मको महावाक्यार्थबोध: । ततो हेतुस्वरूपानुबन्धत्रयविषय एव हंसपदार्थ इत्यैम्पर्यार्थबोध: इत्येते बोधा अनुभवसिद्धत्वादेव दुर्वाराः । श्रुतज्ञानाभ्यन्तरस्य मतिविशेषस्य श्रुतत्वसमर्थनम्
(२७) श्रुतज्ञानमूलोहादेव श्रुतत्व' मतिज्ञानमूलोहादेः मतिज्ञानत्ववदेवाभ्युपेयम् । अत एव श्रुतज्ञानाभ्यन्तरीभूतमतिविशेषैरेव पदस्थानपतितत्व चतुर्दशपूर्वविदामपि आचक्षते सम्प्रदायવૃદ્ધાઃ । તથાપોત્તપમળ્યે
" अक्खरलंभेण समा ऊणहिया हुंति मइविसे सेहिं ।
તે વિચ કૃવિસેત્તા મુત્રનાળઅન્તરે નાળ ।” (વિશેષવા. ના. ૪૨)
અનિષ્ટનુ સાધન હાય તા સાધુની આહાર-વિહાર આદિ ક્રિયામાં પણ અનિષ્ટસાધનતાના વ્યાપ્યભૂત હિ...સાત્વ હાવાના કારણે અનિષ્ટસાધનતારૂપ વ્યાપકનું આપાદન થઈને ઊભું રહેશે.' આ રીતે તસ્વરૂપ, વ્યાપ્યના આરાપથી વ્યાપકના આરાપ’ એજ અહી વાકયા એધરૂપ છે. ઉપરાક્ત તર્ક થયા પછી યુક્તિપૂર્વક જે તેનું વિપરીત અમાં પવસાન (નિશ્ચય) કરવામાં આવે તે અહી મહાવાકયા રૂપ છે. તે આ પ્રમાણે કે જયણા વગેરે પૂર્ણાંક આહાર-વિહાર આદિ ક્રિયા કરવામાં આવે તે તે અનિષ્ટનું સાધન હોય જ નહિ. માટે યતનાશૂન્યપણે થનારી આહાર આદિ ક્રિયાગત હિંસા એ જ અનિષ્ટ સાધન છે. આ મહાવાકયા આધ થયા. એનાથી એવા આ દસ્પર્યાર્થ ખાધ ફલિત થાય છે કે માત્ર પ્રાણવિયેાગ એ હિંસા નથી કરંતુ પૂર્વોક્ત રીતે હિ"સાપદ્મા, હેતુ. હિંસા, સ્વરૂપહિ*સા અને અનુબંધ હિંસા-આ ત્રિતયાત્મક છે. આવા ચારે પ્રકારના માધવ્યુત્પન્ન પુરુષને અનુભવસિદ્ધ હોવાથી મીમાંસક એમાંથી એકેયને અપલાપ કરી શકે એમ નથી.
(૨૭) ઉપરાક્ત ચર્ચાના સાર એ છે કે જેમ મતિજ્ઞાનના આધારે થનારા ઊહઆદિના અન્તર્ભાવ મતિજ્ઞાનમાં થાય છે તેમ શ્રુતજ્ઞાન (વાકયજન્યપદાર્થ બાધ) ના આધારે થનારા ઊહ-આદિ (વાકયા આદિ વિચારણા) ના અન્તર્ભાવ શ્રુતજ્ઞાનમાં જ માનવા જોઈ એ. એટલા માટે જ પરપરામાં થઇ ગયેલા જ્ઞાનવૃદ્ધોએ હ્યુ છે કે ચૌદ પૂના જાણુકારામાં જે ષસ્થાન* (છ વિભાગમાં) વહેંચાઇ જવાપણું છે' તે શ્રુતજ્ઞાનમાં અન્ત ભૂત થયેલા મતિજ્ઞાનની તરતમતાથી હાય છે. બૃહત્કલ્પના ભાષ્યમાં આ જ પ્રમાણે કહ્યુ` છે કે “ ચૌદપૂર્વધરાને અક્ષરલાભ એકસરખા હાય છે પણ મતિની તરતમતાથી તેમાં ન્યૂનાધિકતા હૈાય છે અને એ મતિની તરતમતાએ પણ શ્રુતજ્ઞાનમાં જ અભ્યન્તરભૂત છે તેમ જાણવું.'
{.
पुण मत ।
* એક વ્યક્તિ કરતાં ખીજી કાઈ વ્યક્તિમાં કાઇપણ ગુણુદે ષની તરતમતાને જૈનદર્શનમાં છ ભાગમાં વહે...ચીને દર્શાવી છે. એક વ્યક્તિને કાઇ એક ગુણુ કે દોષ ખીજી વ્યક્તિના તેવા જ ગુણ-દોષ કરતા (૧) અનન્તભાગ ન્યૂનાધિક, (૨) અસખ્યભાગ ન્યૂતાધિક, (૩) સંખ્યાત ભાગમ્યૂના ધિક, (૪) સખ્યાતગુણુ ન્યૂનાધિક, (૫) અસખ્ય ગુણુ ન્યૂનાધિક અને (૬) અનંતગુણુ ન્યૂનાધિક હેાઈ શકે છે. આને જ ષટ્રસ્થાન હાનિવૃદ્ધિમાં વહેંચાઈ જવાપણું કહેવાય છે.