Page Text
________________
આવરણ-અનાવરણ
૧૧
पक्षपातिन्या अविद्याया ईश्वरे' सत्त्वेन तत्रैव युक्ता' इत्यपि साम्प्रतम् ; अज्ञातब्रह्मण एव एतन्मते ईश्वरत्वेऽपि अज्ञातशुक्ते रजतोपादानत्ववत् तस्य आकाशादिप्रपञ्चोपादानत्वाभिधानासम्भवात् । रजतस्थले हि 'इदमंशावच्छेदेन 'रजताज्ञानमिदमंशावच्छेदेन रजतोत्पादकम् ' इति त्वया कऌप्तम्, शुक्त्यज्ञानं तु अदूरविप्रकर्षेण तथा । प्रकृते तु ब्रह्मणि अवच्छेदासम्भवात् न किञ्चिदेतत् । अवच्छेदनियमेन हेतुत्वे च अहङ्कारादेरपि ईश्वरे उत्पत्तिप्रसङ्गादितिं किमतिप्रसङ्गेन? तस्मात् अनेकान्तवादाश्रयादेव केवलज्ञानावरणेन आवृतोऽपि अनन्त तमभागावशिष्टोSनावृत एव ज्ञानस्वभावः सामान्यत एकोऽपि ४ अनन्त पर्याय किमरितमूर्तिः मन्दप्रकाशनामधेय नानुपपन्नः ।
*
સ્થળમાં પ્રસિદ્ધ છે. શુક્તિવિષયક અજ્ઞાનના આશ્રય જીવ હાવા છતાં પણ પ્રાતિભાસિક રજતની ઉત્પત્તિ અવિદ્યાના વિષયભૂત શક્તિમાં જ થાય છે. (જેનાથી શુક્તિમાં રજતના ભ્રમ થાય છે.) આ રીતે કાઈ આપત્તિને અવકાશ રહેતા નથી.
જૈન :-ચપ તમારા મતે અજ્ઞાનવિષયભૂત બ્રહ્મ એ જ ઇશ્વર છે છતાં પણુ અજ્ઞાનવિષયભૂત શુક્તિમાં રજતની ઉપાદાનકારણતાના ઉદાહરણથી ઇશ્વરમાં આકાશ આદિ પ્રપ*ચની ઉપાદાનકારણતાનું પ્રતિપાદન થઈ શકે તેમ નથી. કારણ કે દૃષ્ટાન્ત અને ટાર્ટાન્તિકમાં ઘણેા તફાવત છે. શુકિતરજત સ્થળમાં રજત સંબંધિ અજ્ઞાન ‘જુમ્’ અંશ (પૂરાવતિ વ=મસમુહ્રવર્તમાનસ્ય) અવચ્છેદૈન વિદ્યમાન હેાવાથી ઇદમ શાવચ્છેદેન પ્રાતિભાસિક રજતને ઉત્પન્ન કરે છે. આ તમારા સિદ્ધાંત છે અને શક્તિનુ' અજ્ઞાન સ་નિહિત રહીને તેનુ ઉત્પાદક બને છે. ખીજી બાજુ બ્રહ્મ નિરવચ્છિન્ન પદાથ હાવાથી અમુક અ*શ-અવચ્છેદૅન અર્થાત્ ઇશ્વરાવòદેન પ્રપ`ચની ઉત્પત્તિ થાય તેવુ' માની શકાશે નહિ કારણુ શુદ્ધ બ્રહ્મમાં અવચ્છેદ્યઅવચ્છેદભાવ સભવતા નથી.
વેદાંતી :-બ્રહ્મમાં નિરવચ્છિન્નપણે જ પ્રપ ́ચની ઉત્પત્તિમાં અજ્ઞાનને હેતુ માનીએ તા કથા વાંધા છે ?
જન :– તા વાંધા એ છે કે અહકાર આદિ પ્રપંચની ઉત્પત્તિ નિરવચ્છિન્નપણે માત્ર જીવમાં જ નહિ, પરંતુ ઈશ્વરમાં પણ થવાની આપત્તિ આવશે. આવા બધા ઘણા દોષને વેદાન્તમતમાં અવકાશ છે, શું કામ છે તેના વિસ્તાર કરીને!
ઉપરાક્ત રીતે એકાંતવાદમાં ઘણા દોષ હાવાથી અનેકાંતવાદના આશ્રય કરવા એ જ ચેાગ્ય છે અને તેા જ જ્ઞાનસ્વભાવ સામાન્યતઃ એક છે છતાં પર્યાયદષ્ટિએ અન"ત પર્યાયેાથી સ`કાણુ સ્વરૂપવાળે! હાવાથી અનેકરૂપ પણ છે. એટલે કેવળજ્ઞાનાવરણથી અન`તમહુભાગે જ્ઞાનસ્વભાવ આવૃત પણ છે અને અનંતમા ભાગે અનાવૃત પણ છે. આ ઉઘાડા રહેલા અન‘તમે ભાગ મ'ઃપ્રકાશ નામે ઓળખાય છે. અનેકાંતવાદના આશ્રય વિના એક જ જ્ઞાનસ્વભાવમાં એકત્વ અને અનેકત્વ, તથા આવૃતપણું અને અનાવૃતપણુ' આવા વિરોધી ધર્મ ઘટી શકે નહિ.
૨. ચરેડર્સ મુ | ૨. ૨ઞતજ્ઞાન અ વ મુ। રૂ. વાવાશ્રયળન દેવ ત । ૪. વામિ તુ પર્યાયમાં कि अ ब ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005269 |
| Book Title | Gyanbindu |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Bhuvanbhanusuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | |
| Total Pages | 350 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 20 MB |