Page Text
________________
પ્રામાર્યવાદ
(८५) यदि च दृग्विषयत्वं ब्रह्मणि न वास्तवम्, तदा सकृदर्शनमात्रेण आत्मनि घटादाधिव दृगपगमेऽपि 'दृष्टत्वं कदापि नापैती त्याद्युक्त न युज्यते । तथा च
"सकृत्प्रत्ययमात्रेण घटश्चेद् भासते' सदा । स्वप्रकाशोऽयमात्मा किं घटवच्च न भासते ।। स्वप्रकाशतया किं ते तद्बुद्धिस्तत्त्ववेदनम् । बुद्धिश्च क्षणनाश्येति चोद्यं तुल्यं घटादिषु ॥ घटादौ निश्चिते बुद्धिर्नश्यत्येव यदा घटः । "दृष्टो नेतु तदा शक्य इति चेत्सममात्मनि ॥ निश्चित्य सकृदात्मानं यदापेक्षा तदेव तम् । वक्तुं मन्तु तथा ध्यातु शक्नोत्येव हि तत्त्ववित् ।।
उपासक इव ध्यायल्लौकिक विस्मरेद्यदि । विस्मरत्येव सा ध्यानाद्विस्मृतिर्न तु वेदनात् ॥” (पञ्चदशीध्यान श्लो. ९२-९६) इत्यादि ध्यानदीपवचन' विप्लवेतेति किमतिविस्तरेण ॥ तस्मात् ब्रह्मविपया ब्रह्माकारा वा वृत्तिरविवेचितसारैव ॥ वृत्तेस्तत्कारणाशानस्य च नाशासंभवकथनम् -
(८६) कथं चास्या निवृत्तिरिति वक्तव्यम् । स्वकारणाज्ञाननाशादिति चेत् , अज्ञाननाशक्षण इवावस्थितस्य विनश्यवस्थाज्ञानजनितस्य वा दृश्यस्य चिरमप्यनुवृत्तौ मुक्तावनाश्वासः । જાણવું કે એકાંતવાદીએ ઉપર પોતાના સિદ્ધાંતને કેપ ક્યારે ય ટાળી શકાય તેમ નથી. એ ડગલે અને પગલે આવવાને જ. તો એની સામે તમારી પાસે સ્યાદવાદના અવલંબન सिवाय भान ये पाय छ १ !!
[वृत्तिनी क्षमता ५२ विद्यार] (૮૫) વૃત્તિ ઉપર વધુ એક વિચારણીય વાત એ છે કે વૃત્તિ સ્વરૂપ જ્ઞાનાત્મક દગની વિષયતા બ્રહ્મની અંદર વાસ્તવિક નહિ માનતાં, કાલ્પનિક માનવી હોય તે પછી વેદાંતીઓ જે કહે છે કે ઘટને એકવાર જોઈ લીધા પછી ઘટાકાર ક્ષણિક વૃત્તિને વિનાશ થયા પછી પણ ઘટમાં જેમ હૃષ્ટપણું ઉભું રહે છે, એવી રીતે એકવાર તત્વજ્ઞાન સ્વરૂ૫ વૃત્તિથી બ્રહ્મને સાક્ષાત્કાર થઈ ગયા પછી ક્ષણિક વૃત્તિને નાશ થઈ જાય તો પણ બ્રહ્મમાં હૃષ્ટપણું ટકી રહે છે. અર્થાત્ પુનઃ પુનઃ વૃત્તિનું અવસ્થાન માનવાની જરૂર રહેતી નથી. આ બધું વેદાંતીઓનું કથન નહિ ઘટી શકે. કારણ કે ઘટમાં તે દવિષયતા વાસ્તવિક (વ્યાવહારિક) છે જ્યારે બ્રહ્મમાં તો સર્વથા કલિપત છે. તે ઘટના દષ્ટાંતથી બ્રામાં દષ્ટપણાની ઘટના કઈ રીતે થઈ શકશે? પંચદશીમાં ધ્યાનદીપ પ્રકરણમાં તમે જે આ પ્રમાણે કહ્યું છે કે –
એકવાર પ્રતીતિ થઈ ગયા પછી ઘટ સદી માટે ભાસિત (જ્ઞાત) રહી શકતો હોય
१. द्रष्टत्वं च । द्रष्टुवंमु । २. तीत्युक्त न मु अ ब । ३. ते तदा मु अ ब । ४. किं तेनबुद्धिं त । ५. इष्टो नेतु पञ्चदशी। ६. चन विरुध्येतेति त ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005269 |
| Book Title | Gyanbindu |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Bhuvanbhanusuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | |
| Total Pages | 350 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 20 MB |