Parmatma Prakash

SR No.: 005264
Original Sutra Author: N/A
Author: Amrutlal M Zatakiya
Publisher: Vitrag Sat Sahitya Trust Bhavnagar
Publication Year: 1980
Total Pages: 500
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 23 MB

Page 53

યેગીન્દદેવવિરચિત
[દેહ ૨૮नीन्द्रियसुखदुःखानि यत्र च निर्विकल्पपरमात्मनो विलक्षणः संकल्पविकल्परूपो मनोव्यापारो नास्ति । सो अण्पा मुणि जीव तुहं अण्णु परि अवहारु तं पूर्वोक्तलक्षणं स्वशुद्धात्मानं मन्यस्व नित्यानन्दैकरूपं वीतरागनिर्विकल्पसमाधौ स्थित्वा जानीहि हे जीव, त्वम् अन्यत्परमात्मस्वभावाद्विपरीतं पञ्चन्द्रियविषयस्वरूपादि विभावसमूहं परस्मिन् दूरे सर्वप्रकारेणापहर त्यजेति तात्पर्यार्थः । निर्विकल्पसमाधौ सर्वत्र वीतरागविशेषणं किमर्थं कृतम् इति पूर्वपक्षः । परिहारमाह । यत एव हेतोः वीतरागस्तत एव निर्विकल्प इति हेतुहेतुमद्भावज्ञापनाथम् , अथवा ये सरागिणोऽपि सन्तो वयं निर्विकल्पसमाधिस्था इति वदन्ति तनिषेधार्थम् , अथवा श्वेतशङ्खवत्स्वरूपविशेषणमिदम् इति परिहारत्रयं निर्दोषिपरमात्मशब्दादिपूर्वपक्षेऽपि योजनीयम् ॥ २८ ॥
अथ यः परमात्मा व्यवहारेण देहे तिष्ठति निश्चयेन स्वस्वरूपे तमाहજે શુદ્ધાત્મસ્વરૂપમાં નિવિકલ્પ પરમાત્માથી વિલક્ષણ સંકલ્પવિકલ્પરૂપ મનોવ્યાપાર નથી તે નિજ શુદ્ધાત્માને હે જીવ! તું જાણ-નિત્યાનંદ જેનું એક રૂપ છે એવી વીતરાગ નિર્વિકલ્પ સમાધિમાં સ્થિત થઈને જાણ, પરમાત્મસ્વભાવથી વિપરીત, પાંચ ઈન્દ્રિયના વિષયસ્વરૂપ આદિ અન્ય વિભાવસમૂહને દૂરથી જ સર્વ પ્રકારે છેડ.
પૂર્વપક્ષ—નિર્વિકલ્પ સમાધિમાં સર્વત્ર વીતરાગ' વિશેષણ શા માટે લગાડવામાં આવ્યું છે ?
તેનું સમાધાન –વીતરાગ હોવાના કારણે જ તે નિર્વિકલ્પ છે એમ કારણ ને કાર્ય પણું જણાવવા માટે ( કારણ કે તે વીતરાગ છે તેથી જ તે નિર્વિકલ્પ છે એમ ૧હેતુ-હેમાનનો ભાવ જણાવવા માટે ); અથવા પોતે સરાગી હોવા છતાં પણ અમે નિર્વિકલ્પ સમાધિમાં રહીએ છીએ એમ જેઓ કહે છે તેમના નિષેધ અર્થે; અથવા વેતશખની જેમ આ સ્વરૂપવિશેષણ છે એમ સમજવા માટે (જેમ શંખ છે તે શ્વેત જ હોય છે તેમ જે નિર્વિકલ્પ સમાધિ હોય છે તે વીતરાગ રૂપ જ હોય છે, એ રીતે સ્વરૂપે પ્રગટ કરવા માટે) “વીતરાગ' એવું વિશેષણ મૂકવાનો હેતુ છે.
એ રીતે ત્રણ પરિવારને નિર્દોષ પરમાત્મા વગેરે શબ્દના પૂર્વ પક્ષમાં પણ જવા જોઈએ. ૨૮.
૧ વીતરાગપણું હેતુ છે, નિર્વિકલ્પપા હેતુમાન ( કાર્ય ) છે.