________________
રાજન+ઇ=રાજ્ઞી (રાણી) અજ+આ અજા( બકરી) બાલ+આ=બાલા (બાલિકા) નીલ+=નીલી (નીલવર્ણી)
મામકઇ=મામકી (મામી
હવે પછી ત્રીજા અધ્યાયથી સમાસ પ્રકરણ શરુ થાય છે. સામાન્ય સમાસ, બહુપ્રિહિ સમાસ, અવ્યભાવ સમાસ, તત્પુરુષ સમાસ, કર્મધાશ્ય સમાસ, સમાસ એકશેષ સમાસ સમજાવીને ત્રીજા અધ્યાયના બીજા પાદમાં સમાસના ફેરફારનાં નિયમો છે. આમાં સમાસ કરતી વખતે વિભક્તિનો લોપ કઈ રીતે થાય યા ન થાય તેના નિયમો દર્શાવ્યાં છે. વિભક્તિ કાયમ રહે તેવા સમાસને અલ્પ સમાસ કહે છે. અહીંયા એક રસિક ઉદાહરણ છે. દેવાનાંપ્રિય-મૂર્ખ, પણ દેવાનાં પ્રિય દેવોને પ્રિય
ત્રીજા અધ્યાયનું ત્રીજુ ચરણ આખ્યાત કરણ છે. અહીંયા ક્રિયાપદના રૂપોના નિયમો છે. વર્તમાનકાળના ત્રણે વચનનાં ત્રણેય પુરુષનાં પ્રત્યયો, વિધ્યર્થનાં પ્રત્યયો, આજ્ઞાર્થનાં પ્રત્યયો . હસ્તન ભૂતકાળ, અધતન ભૂતકાળ, પરોક્ષ ભૂતકાળ આર્શીવાદ સૂચક પ્રત્યય, શસ્તન ભવિષ્યકાળ, ક્રિયાતિપત્તિ, વગેરેના એક જ દાખલો બસ થશે.
વર્તમાનકાળ
વિધ્યર્થ
આજ્ઞાર્થ
હસ્તન ભૂતકાળ
અધતન ભૂતકાળ
પરાક્ષ ભૂતકાળ
આશીવાંદ સૂચક
સ્તન ભવિષ્યકાળ
પતિ
પચેત
પંચતુ
ભવિષ્યકાળ
ક્રિયાતિપત્તિ
અપચત
અપાક્ષીત્
પપાથ
•
પચ્યાત
પતા
પયંતિ
તે (ભલે) રાંધે
તે (કાલે) રાંધશે
તે રાંધશે
અપર્યંત જો રાંધ્યુ હોત, જો રાંધે તો.
વ્યાકરણમાં ઊંડા ઉતરવાનો અત્રે આશય ન હોવાથી
ગ્રંથનાં બાકીનાં વિષયાનો અહીં ઉલ્લેખ કરીને જ સતોષ માનીશુ.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
તે રાંધે છે
તે રાંધે
તે રાંધે-અન્યની ઇચ્છાથી
તેણે રાંધ્યુ હતું
તેણે રાંધ્યુ છે
તેણે રાંધ્યુ
(નજરે નહીં થયાની ક્રિયા)
Th
