________________
કર્મ બંધ
૧૧૩
સંસ્થાન (અન્સ = ખૂણે) પર્યકાસને બેઠેલાના જમણું ઢીંચણથી ડાબા ખભાનું અંતર, જમણે ખભાથી ડાબા ઢીંચણનું અંતર, બે ઢીંચણનું અંતર, અને બે ઢીંચણના મધ્યભાગથી લલાટ પ્રદેશ સુધીનું અંતર–આ ચારે સરખા હોય તે સમચતુરસ્ત્ર સંસ્થાન; અથવા જેમાં ચારે બાજુના ઉપરથી નીચેના અવયવ “સમાન” યાને સામુદ્રિક શાસ્ત્રને અનુસારે લક્ષણ અને પ્રમાણુવાળા હોય તે સમચતુ. સંસ્થાન. (૨) ચોધ સંસ્થાન = વડ સરખું, નાભિથી ઉપરનું શરીર લક્ષણવાળું, ને નીચેનું લક્ષણહીન (૩) સાદિ સં = ઉપરથી ઉલટું. (૪) વામન સં૦ = માથું, ગળું, હાથ, પગ એ ચારે લક્ષણ-પ્રમાણુવાળા ને છાતી–પેટ વગેરે લક્ષણહીન હેય.(૫) કુજી સંસ્થાન = માથું, ગળું વગેરે કદરૂપા અને એ સિવાયના છાતી-પેટ વગેરે સારાં હય. (૬) હુંડક સંસ્થાન = સર્વ અવયવ પ્રમાણ-લક્ષણ વિનાનાં હેય.
–૧૨) ૪ વર્ણાદિ નામકમ
જેના ઉદયે વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ સારા-નરસા મળે. શુભ વર્ણનામકર્મથી સારા મળે અને અશુભથી ખરાબ મળે. વર્ણ આદિ દરેકમાં અવાંતર પ્રકારે છે, તેથી એ દરેકને જુદી જુદી પિંડ પકૃતિ કહી.
(૧૩) ૪ આનુપૂવી નામકર્મ
નરકાનુપૂર્વી, તિર્યંચાનુપૂર્વી, મનુષ્યાનુપૂર્વી, ને દેવાનુપૂર્વી. વિગ્રહ-ગતિથી (વચમાં ફંટાઈને) ભવાંતરે જતા જીવને વાંકા ફંટાતાં આકાશપ્રદેશની શ્રેણિના અનુસારે વક ગમનકમ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org