________________
૩૨૩
પ્રથમ અને બીજા દેવલોકનું આયુષ્ય
केषांचिदिह देवानमुत्पत्तौ तादृशोऽवधिः । भवेत्प्राग्भवसंबन्धी, स जघन्योऽत्र दर्शितः ॥ ५२६ ॥ आगमे तु नैष पारभविकत्वाद्विवक्षितः । तथा च भगवानाह, क्षमाश्रमणपुंगवः ॥ ५२७ ॥ वेमाणियाणमंगुलभागमसंखं जहन्नओ होइ । ૩વવાઘ પરમવિશો, તમવવો હોઇ તો પછી મેં ૨૮ | ” मृदङ्गाकृतिरित्येवं, वैमानिकावधिर्भवेत् । ऊर्ध्वायतो मृदङ्गो हि, विस्तीर्णोऽधः कृशो मुखे ॥ ५२९ ॥ स्थितिमानमथ द्वेधं, जघन्योत्कृष्टभेदतः । सौधर्मशानदेवानां, प्रतिप्रतरमुच्यते ॥ ५३० ॥ एकस्य सागरस्यांशाः, प्रकल्प्यन्ते त्रयोदश । प्रथमप्रतरे भागौ, तादृशौ द्वौ परा स्थितिः ॥ ५३१ ॥ દ્વિતીયaa? માથારસ્તાદશા સ્થિતિઃ |
तृतीये षट् चतुर्थेऽष्टौ, पञ्चमे च लवा दश ॥ ५३२ ॥ ઉત્તર – કોઈક દેવતાઓને ઉત્પત્તિના સમયે પૂર્વભવ સંબંધી આંગળના અસં. ખ્યાતમાં ભાગ પ્રમાણ અવધિજ્ઞાન હોય છે તેથી અહીં જઘન્ય અવધિજ્ઞાન કહેલું છે. પર૬.
આગમની અંદર પરભવની અપેક્ષાએ જઘન્ય અવધિજ્ઞાનની વિરક્ષા કરી નથી. આજ વાત શ્રી જિનભદ્ર ગણિ ક્ષમાશ્રમણ કહે છે કે, વૈમાનિક દેવતાઓને ઉત્પત્તિ સમયે જે જઘન્ય આંગળને અસંખ્યાતમે ભાગ અવધિજ્ઞાન હોય છે, તે પારભવિક સમજ. તદ્દભવસંબંધી અવધિ પાછળથી શરૂ થાય છે. પર૭-ર૮.
વિમાનિક દેવતાઓને અવધિજ્ઞાન મૃદંગ (વાઘ વિશેષ) આકૃતિનું હોય છે. જેમ મૃદંગ, ઉંચાઈમાં લાંબુ, મુખ તરફ સાંકડું અને નીચે પહો (વિસ્તૃત) હોય છે. પ૨૯.
દેવાની સ્થિતિ ઉત્કૃષ્ટ અને જઘન્ય એમ બે પ્રકારે હોય છે. તેમાં સૌધર્મ અને ઈશાન દેવેનું આયુષ્ય દરેક પ્રતરનું કહેવામાં આવે છે. ૫૩૦.
એક સાગરોપમના ૧૩ ભાગ કલ્પવા, તેમાંથી– ૧૩ અંશ સાગરોપમની પ્રથમ પ્રતરમાં ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ હોય છે. ૧ અંશ સાગરોપમની બીજા પ્રતરમાં ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ હોય છે. ૧ અંશ સાગરોપમની ત્રીજા પ્રતરમાં ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ હોય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
