________________
૩૨૧
દેવનાં અવધિજ્ઞાનનો વિષય તથi
"आतिडढीएणं भंते ! देवे जाव चत्तारि पंच देवावासंतराइं विइकंते, तेण परं परिड्ढीएण," इत्यादि, भगवतीदशमशतकतृतीयोद्देशके ।
सौधर्मशानयोर्दैवलोकयोरथ नाकिनः । કથિત: શાત્ર સામાનઃ | પજ . रत्नप्रभायाः सर्वाधोभाग यावदधो दिशि । स्खयोग्यं मूत्तिमद्रव्यं, पश्यन्त्यवधिचक्षुषा ॥ ५१५ ॥ तिर्यग्दिशि त्वसंख्येयान्, पश्यन्ति द्वीपवारिधीन् । ऊर्ध्व स्वस्वविमानानां, चूलिकाग्रध्वजावधि ॥ ५१६ ॥ अनुत्तरान्ताः सर्वेऽप्यसंख्येयान् द्वीपवारिधीन् । तिर्यक् अपश्यन्त्यधिकाधिकान् किंतु यथोत्तरम् ॥ ५१७ ॥ वेमानिकानां यदधोऽवधिर्भम्ना विज़म्भते । भवनेशव्यन्तराणामूर्ध्व भूम्ना प्रसर्पति ।। ५१८ ॥ ज्योतिषां नारकाणां तु, तिर्यग भृशं प्रसर्पति ।
नृतिरश्चामनियतदिको नानाविधोऽवधिः ।। ५१९ ॥ કહ્યું છે કે, “હે ભગવન્! અ૫ત્રદ્ધિવાળા દેવતાએ ચાર-પાંચ દેવાવાસ સુધી જઈ શકે છે. ત્યારબાદ પરઋદ્ધિથી” એ પ્રમાણે શ્રી ભગવતી સૂત્રના દશમા શતકના તૃતીય ઉદ્દેશામાં કહ્યું છે.
હવે સૌધર્મ અને ઇશાન દેવલોકમાં ઈન્દ્ર અને ઇન્દ્રનાં સામાનિકદેવે વગેરે જે દેવ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિવાળા હોય છે, તેઓ અધાદિશામાં રત્નપ્રભા પૃથ્વીના સર્વ અધોભાગ સુધી પિતાને ચગ્ય રૂપી પદાર્થને અવધિ લચનવડે જુએ છે, તિથ્વ દિશામાં અસંખ્ય દ્વીપ સમુદ્રોને જુએ છે. અને ઉર્ધ્વ દિશામાં પોત-પોતાના વિમાનના શિખરની ધજા સુધી જઈ શકે છે. ૫૧૪-૫૧૬.
અનુત્તર સુધીના સર્વર (દેવતાઓ) તીરછ અસંખ્ય દ્વીપસમુદ્રોને જોઈ શકે છે, પણ (સૌધર્મ આદિથી) આગળ-આગળના દેવતાઓ અધિક–અધિક જુએ છે. પ૧૭.
વૈમાનિક દેવોના અવધિજ્ઞાનને વિસ્તાર-પ્રસર નીચે–નીચે નરક પૃથ્વીના વિષયમાં વધે છે જ્યારે ભવનપતિ-વ્યંતરનો અવધિ-પ્રસર ઉર્ધ્વદિશામાં વધે છે. જ્યોતિષ્ક અને નારકનું અવધિજ્ઞાન તિર્જી દિશામાં વિસ્તૃત થાય છે. મનુષ્ય અને તિર્યંચાનું અનિયત દિશાનું અને વિવિધ પ્રકારનું અવધિજ્ઞાન હોય છે. પ૧૮-૫૧૯. છે. ઉ. ૪૧
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
