________________
૨૩૨
ક્ષેત્રક-સર્ગ ૨૪ ___ तथा च तत्वार्थभाष्यम्- " मुकुटेषु शिरोमुकुटोपगूहिमिः प्रभामण्डलकल्पैरुज्ज्वलैः सूर्यचन्द्रग्रहनक्षत्रतारामण्डलैयथास्वं चिहन विराजमाना द्युतिमन्तो ज्योतिष्का भवन्ती"ति, अत्र शिरोमुकुटोपगूहिमिरिति मुकुटाग्रभागवर्तिभिरिति ।
ग्रन्थान्तरे पुनरुक्तमेते चन्द्रार्यमादयः । - નામgઘટિતું, પુરું પૂÉ વિશ્વતિ છે ૪૩ //
तथोक्तं जीवाभिगमवृत्ती-" सर्वेऽपि प्रत्येकं नामाङ्कन प्रकटितं चिह्न मुकुटे येषां ते तथा, किमुक्तं भवति ?-चन्द्रस्य मुकुटे चन्द्रमण्डलं लाञ्छनं स्वनामाङ्कप्रकटितं, सूर्यस्य सूर्यमण्डलं, ग्रहस्य ग्रहमण्डल" मित्यादि, प्रज्ञापनायामपि, ‘पत्तेयनाસંપાદિfધમડા' કૃતિ .
उत्तप्तस्वर्णवर्णाङ्गा, सर्वे ज्योतिपिकामराः । પન્ના પુનરી, તારા પરિન્નિતાઃ | ઋણ છે. सर्वेभ्योऽल्पर्द्धयस्तारास्तेभ्यो नक्षत्रनिर्जराः । महद्धिका ग्रहास्तेभ्यो, भवन्ति प्रचुर यः ॥ १४५ ॥
શ્રી તસ્વાર્થ ભાગમાં કહ્યું છે કેઃ મુકુટના અગ્રભાગ ઉપર વર્તતા તેજમંડલ સ્વરૂપ, ઉજજવલ, એવા સૂર્ય—ચંદ્ર-ગ્રહ-નક્ષત્ર-તારારૂપી પોત–પિતાના ચિહ્નોથી શોભતા એવા દ્યુતિમાન જ્યોતિષીઓ હોય છે.”
ગ્રંથાન્તરમાં આ પ્રમાણે કહ્યું છે કે “ચંદ્ર – સૂર્ય વિગેરે પોત-પોતાના નામ ચિથી અંક્તિ મુકુટને મસ્તક પર ધારણ કરે છે.” ૧૪૩.
શ્રી જીવાભિગમ વૃત્તિમાં કહ્યું છે કે, “બધા પિતાના નામથી યુક્ત મુકુટને ધારણ કરનારા છે. અર્થાત્ ચંદ્રના મુકુટમાં ચંદ્રનું ચિહ્ન અને પિતાનું નામ હોય છે. સૂર્યદેવના મુકુટમાં સૂર્યનું ચિહ્ન અને નામ અંકિત હોય છે. ગ્રહના મુકુટમાં ગ્રહનું નામ અને ચિહ્ન અંક્તિ હોય છે.” ઈત્યાદિ.
શ્રી પ્રજ્ઞાપનામાં પણ કહ્યું છે કે, “પ્રત્યેક નામથી અંક્તિ એવા પ્રગટ ચિહ્ન યુક્ત મુકુટવાળા તિષ્ક દે છે.”
તપાવેલા સુવર્ણ સદશવર્ણવાળા સર્વે જ્યોતિષી દે છે. જ્યારે તારાઓ પાંચે વર્ણન કહેલા છે. ૧૪૪.
આ પાંચ પ્રકારના તિષીઓમાં તારા સર્વથી અલ્પ ઋદ્ધિવાળા છે. નક્ષત્ર તારાથી વધુ ઋદ્ધિવાળા છે, તેનાથી ગ્રહ અધિક અને મોટી =દ્ધિવાળા છે. ગ્રહથી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
