________________
૨૩૧
જ્યોતિષિનાં ચિહ્નો
सामानिकाः समुदिताश्चत्वारः पञ्च चोत्तमाः । पालयन्ति राज्यमिव, शून्यं प्रधानपूरुषाः ॥ १३६ ॥ इन्द्रशून्यश्च कालः स्याज्जघन्यः समयावधिः।
उत्कर्षतश्च षण्मासानित्युक्तं सर्वदर्शिभिः ॥ १३७ ॥ तथोक्तं जीवाभिगमसूत्रे जंबूद्वीपप्रज्ञप्तिसूत्रेऽपि - " तेसिणं भंते ! देवाणं इंदे ૩૫ સે મિયા પતિ ?” રસ્થાઃિ |
ज्योतिष्काः पञ्चधाऽप्येते, देवाश्चन्द्रार्यमादयः । विशिष्टवस्त्राभरणकिरणोज्ज्वलभूघनाः ॥ १३८ ॥ नानानूत्नरत्नशालिमौलिमण्डितमौलयः । सौन्दर्यलक्ष्मीकलिता, द्योतन्ते ललितद्युतः ॥ १३९ ॥ तत्र चन्द्रमसः सर्वे, प्रभामण्डलसन्निभम् ।। मुकुटाग्रे दधत्यहू, सञ्चन्द्रमण्डलाकृतिम् ॥ १४० ॥ सूर्यास्तु चिह्न दधति, मुकुटाग्रप्रतिष्ठितम् । विवस्वन्मण्डलाकारं, प्रभाया इव मण्डलम् ॥ १४१ ॥ एवं स्वस्वमण्डलानुकारिचिह्नाढ्यमौलयः ।।
શીતોગમાનુજોયા, પ્રહનક્ષત્રતા છે ૪ર છે તે વખતે પ્રધાન રાજ્ય ચલાવે, તે રીતે ઉત્તમ એવા ચારથી પાંચ સામાનિક દેવતાઓ ભેગા થઈને પાલન કરે છે. ૧૩૫–૧૩૬.
_ઇંદ્રથી શૂન્ય કાળ જઘન્યથી એક સમય, અને ઉત્કૃષ્ટથી છ માસને સદર્શિઓએ કહેલો છે. ૧૩૭.
શ્રી જીવાભિગમસૂત્ર તથા શ્રી જંબુદ્વીપ પ્રજ્ઞપ્તિસૂત્રમાં પણ તે પ્રમાણે કહ્યું છે, “હે ભગવાન! તે દેવતાઓના ઇદ્ર વી ગયા બાદ હમણું શું કરે?” ઈત્યાદિ...
ચંદ્ર સૂર્યાદિ આ પાંચેય પ્રકારના જતિષી દેવે વિશિષ્ટ વસ્ત્ર અને આભારણના તેજથી ઉજજવલ શરીરવાળા, વિવિધ પ્રકારના નવારનથી ભતા, મુગુટથી દેદીપ્યમાન મસ્તકવાળા, સૌંદર્યની લક્ષ્મીથી યુક્ત અને લલિત કાતિથી શોભે છે. ૧૩૮-૧૩૯.
સુંદર એવા ચંદ્રમંડલની આકૃતિવાળા પ્રભામંડલરૂપ ચિહને મુકુટના અગ્રભાગે બધા ચંદ્રો (ચંદ્રન્દ્રો) ધારણ કરે છે. ૧૪૦. - તેજોમડલ સ્વરૂપ સુર્યના આકારવાળા ચિહને મુકુટા ભાગે સૂર્ય (સૂર્યોદ્રો) ધારણ કરે છે. ૧૪૧.
આ પ્રમાણે પિતા પોતાના આકારને અનુસરનારા ચિહ્નથી યુક્ત મુકુટવાળા ચંદ્ર નસુર્યની જેમ-ગ્રહ-નક્ષત્ર-તારાના દેવતાઓ જાણવા. ૧૪૨.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
