________________
૧૫૨
ક્ષેત્રલોક-સગ ૨૪
થોનનાનાં સન્ના, પન્નાશત્ર વાટિમ !
द्वितीयं तु योजनानां, लक्षं साधिकमन्तरम् ॥ ६ ॥ इदमर्थतो जीवाभिगमसूत्रचन्द्रप्रज्ञप्तिमूत्रादिषु ।
साधिकत्वं तु पूर्वोक्तं, चन्द्रान्तिरमीलने ।
तन्मध्यवतिसूर्येन्दुविम्ब विष्कम्भयोगतः ॥ ७ ॥ તો --સરિસિ વિરવિ લોકના અંતરે ફોરૂ' ત.
शशिनाऽन्तरितो भानुर्भानुनाऽन्तरितः शशी । राकानिशान्तवच्चित्रान्तरास्ते चन्द्रिकातपैः ॥ ८ ॥ तत एव चित्रलेश्याः, शैत्योष्ण्यादन्तरान्तरा ।
वाग्मिनो वाक्यसंदर्भा, इवानुनयकासिणः ॥ ९ ॥ પ્રથમ જે સૂર્યથી ચંદ્રનું (અને ચંદ્રથી સૂર્યનું) આંતરૂ છે, તે પચાસ હજાર જનનું છે અને બીજું સૂર્યથી સૂર્યનું કે ચંદ્રથી ચંદ્રનું જે આંતર, તે એકલાખ યોજનથી કાંઈક અધિક છે. ૬.
આજ વાતનો ભાવાર્થ જીવાભિગમસૂત્ર, ચંદ્રપ્રજ્ઞપ્તિ આદિમાં છે.
ચંદ્ર-સૂર્યના આંતરના માપમાં પૂર્વે જે અધિકતા કહી છે, તે આંતરાની મધ્યમાં રહેલ સૂર્ય-ચંદ્રનાં બિંબ (વિમાન) ની પહોળાઈને ભેળવવાથી સમજવી, અર્થાત્ એક સૂર્યથી બીજા સૂર્ય વચ્ચેનું અંતરૂ એકલાખ એજનનું છે. તેમાં વચ્ચે રહેલા ચંદ્રને વિષ્કભ એકલાખ જનના વધારામાં ગણવો. આજ રીતે ચંદ્રના વિમાન વિષે જાણવું. ૭.
શાસ્ત્રમાં પણ કહ્યું છે કે –ચંદ્રથી ચંદ્રનું અને સૂર્યથી સૂર્યનું આંતરૂ એકલાખ યોજનથી કંઈક અધિક છે.
ચંદ્રથી અંતરિત સૂર્ય છે અને સૂર્યથી અંતરિત ચંદ્ર છે. (અર્થાત્ એક ચંદ્ર પછી સૂર્ય પછી ચંદ્ર પછી સૂર્ય એ રીતે રહેલ છે.) ચંદ્ર અને સૂર્યના તાપ વડે પૂર્ણિમાની રાત્રિના અંત સમય જેવા વિચિત્ર પ્રકારના તે આંતરાઓ છે. અર્થાત્ પુનમની રાત્રિના અંતસમયે એકબાજુ ચંદ્રનો અસ્ત થતું હોય અને બીજી બાજુ સૂર્યોદય થતું હોય તે સમયે જેવો પ્રકાશ અને તાપ વિગેરે હોય, તેવા પ્રકારનું ચિત્રવિચિત્ર વાતાવરણ તે આંતરામાં હોય છે. ૮.
પંડિતના વાકય સંદર્ભે જે રીતે અનુસરતા નાની અપેક્ષા રાખે છે, તેમ વચમાં વચમાં આંતરામાં શીતલતા અને ઉષ્ણતા હોવાથી વિચિત્ર પ્રકારની વિચિત્ર લેશ્યાવાળ તે ચંદ્ર-સૂર્યને આંતરા છે. ૯.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
