Lokprakash Part 02

SR No.: 005155
Original Sutra Author: N/A
Author: Vinayvijay, Motichand Oghavji Shah
Publisher: Agamoday Samiti
Publication Year: 1932
Total Pages: 536
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati
File Size: 22 MB

Page 437

लोकप्रकाश।
[सर्ग २० जम्बूद्वीपे यदा मेरोः दक्षिणोत्तरयोः दिनम् । चकितेव तदा रात्रिः स्यात् पूर्वापरयोः दिशोः ॥ ९८ ॥
सर्वोत्कृष्टं दिनमानं दक्षिणोत्तरयोः यदा। रात्रिः सर्वजघन्या स्यात् पूर्वपश्चिमयोः सदा ॥ ९९ ॥ सर्वोत्कृष्टं दिनमानं पूर्वपश्चिमयोः यदा। रात्रिः सर्वजघन्या स्यात् दक्षिणोत्तरयोः तदा ॥ १०० ।। किंच क्षेत्रेषु सर्वेषु समं मानमहर्निशोः । किन्त्वेतयोरवस्थाने यथोक्तः स्याद्विपर्ययः ॥ १०१ ॥
क्षेत्रे काले च सर्वस्मिन्नहोरात्रो भवेत् ध्रुवम् । त्रिंशन्मुहूर्त्तप्रमाणो न तु न्यूनाधिकः क्वचित् ॥ १०२ ।। लोके तुः-भवेत् पैत्रं त्वहोरात्रं मासेनाद्वेन दैवतम् ।
दैवे युगसहस्रे द्वे ब्राहयं कल्पौ तु तौ नृणाम् ॥ १०३ ॥ एवमहोरात्रे विशेष वदन्ति । अत एव दक्षिणायनं देवानां रात्रिः उत्तरायणं तेषां दिनम् इति शुभकार्य तत्र विहितमिति मन्यन्ते ॥
જંબુદ્વીપમાં જ્યારે મેરૂ પર્વતથી દક્ષિણે અને ઉત્તરે દિવસ હોય છે ત્યારે રાત્રી, જાણે એનાથી બહીને જતી રહી હોયની એમ, એની પૂર્વ અને પશ્ચિમ દિશામાં હોય છે. ૯૮.
વળી દક્ષિણ અને ઉત્તરમાં જ્યારે સર્વોત્કૃષ્ટ દિનમાન હોય છે ત્યારે પૂર્વ અને પશ્ચિમમાં સર્વથી જઘન્ય રાત્રી હોય છે, અને પૂર્વ તથા પશ્ચિમમાં જ્યારે સર્વોત્કૃષ્ટ દિનમાન હોય છે ત્યારે દક્ષિણ તથા ઉત્તરમાં સવથી જઘન્ય રાત્રી હોય છે. ૯-૧૦૦.
અગર કે સર્વ ક્ષેત્રોમાં રાત્રી દિવસનું માન સરખું હોય છે તો પણ અવસ્થાનમાં ઉપર કહ્યા પ્રમાણે વિપર્યય એટલે ફેરફાર હોય છે. ૧૦૧.
સર્વ ક્ષેત્રમાં અને સર્વ કાળમાં અહેરાત્રે તો ત્રીશ મુહૂર્તને જ હોય છે, કયાંય પણ અને કદિ પણ એવો હેત નથી. ૧૦૨.
લોકરૂઢિ પ્રમાણે તો પિતૃઓને અહોરાત્ર એક માસને, દેવને અહોરાત્ર એક છે અને પ્રધાનો અહોરાત્ર દેવના બે સહજ યુગનો હોય છે. વળી આ બ્રહ્માને અહોરાત્ર એ મનષ્યના બે “ક૯૫’ કહેવાય છે ” એ પ્રમાણે અહોરાત્રના સંબંધમાં ફેરફાર છે. વળી એ