Lokprakash Part 01

SR No.: 005154
Original Sutra Author: N/A
Author: Vinayvijay, Motichand Oghavji Shah
Publisher: Agamoday Samiti
Publication Year: 1929
Total Pages: 612
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati
File Size: 14 MB

Page 529

लोकप्रकाश ।
याम्योदीच्योरेव भूम्ना स्युः पूर्वापरयोस्तु न । उदक् ततोऽसंख्यगुणाः प्राचीप्रतीच्यपेक्षया ॥ १४७ ॥ भूम्ना कृष्णपाक्षिकाणां दक्षिणस्यां समुद्भवात् । दक्षिणस्यां समधिका उत्तरापेक्षया ततः ॥ १४८ ॥ तथाहुः प्रज्ञापनायाम् —
C
दिसावाणं सव्वत्थोवा देवा सोहम्मे कप्पे पुरच्छिमपञ्चच्छि मेणं, उत्तरेणं असंखेजगुणा, दाहिणेणं विसेसाहिया ॥ श्रत्र यद्यपि विविहा पुष्फकिन्ना तयन्तरे मुत्तु पुत्रदिसि' इति वचनात् प्राच्यां पुष्पावकीर्णकाभावात् प्रतीच्यां च तन्निषेधाभावात् प्राच्यपेक्षया प्रतीच्यां देवाः अधिकाः वक्तव्याः स्युः तथापि श्रत्र सूत्रे पूर्वपश्चिमावल्योः उभयतः सर्वापि दक्षिणोत्तरतयैव दिग्विवक्षितेति संभाव्यते इति वृद्धाः । यथा दक्षिणोत्तरार्धलोकाधिपती सौधर्मेशानेन्द्रौ इत्यत्र पूर्वपश्विमे श्रपि दक्षिणोत्तरतयैव विवक्षिते । इति ॥
( ४९२ )
पूर्वोत्तरपश्चिमासु ब्रह्मलोकेऽल्पकाः सुराः । ततश्चासंख्येयगुणा दक्षिणस्यां दिशि स्मृताः ॥ १४९ ॥ याम्यां हि बह्नः प्रायस्तिर्यंच: कृष्णपाक्षिकाः । उत्पद्यन्तेऽन्यासु शुक्लपाक्षिकास्ते किलाल्पकाः ॥ १५० ॥
[ सर्ग <
અપેક્ષાએ ઉત્તરદક્ષિણમાં અસંખ્યાતગણા કહ્યા છે. વળી ઉત્તર કરતાં દક્ષિણનાં અધિક કહ્યાં એનું કારણ એ કે દક્ષિણમાં કૃષ્ણપાક્ષિકદેવાના વિમાના એ કરતાં ઘણા અધિક છે. ૧૪૪-૧૪૮.
આ સંબંધે પ્રજ્ઞાપના સૂત્રમાં પણ એજ ભાવાનું કહ્યું છે:
દિશાને આશ્રીને કહીએ તે, સાધર્મ દેવલેાકમાં, પૂર્વ પશ્ચિમમાં સર્વથી થાડા દેવા છે; ઉત્તરમાં એથી અસખ્યગણા, અને દક્ષિણમાં ઉત્તર કરતાં અધિક છે. અહિયાં, પૂર્વમાં પુષ્પાવકીર્ણના અભાવને લીધે, અને પશ્ચિમમાં એએને નિષેધ કર્યાં નથી માટે, પૂર્વની અપેક્ષાએ પશ્ચિમમાં અધિક દેવા કહેવા જોઇતા હતા. પણ આ સૂત્રમાં પૂર્વશ્રેણિ અને પશ્ચિમશ્રેણિ એમ એ શ્રેણિ કહી એટલે સર્વ દિશાએ દક્ષિણઉત્તરરૂપે જ કહી છે એમ સમજાય છે. જેમકે સૌધર્મઅને ઇશાન-ઇંદ્રોને દક્ષિણા તથા ઉત્તરા ના અધિપતિએ કહ્યા છે, ત્યાં દક્ષિણા અને ઉત્તરાદ્ધ માં પૂર્વ પશ્ચિમ દિશાઓની જ વિવક્ષા છે.
બ્રહ્મદેવલાકમાં, પૂર્વ–ઉત્તર અને—પશ્ચિમ દિશામાં દેવા ચાઠા છે, પણ દક્ષિણમાં એથી