________________
અભિધેય પણ એકમવત અસત્ નથી. સફારભી મહાપુરુષપ્રણીત આ સ્તવ
૧૬૫
એમ ન માનવામાં શે દેષ આવે? તે વ્યતિરેકથી કહે છે –
२°अन्यथा न वस्तुनिबन्धना शब्दप्रवृत्तिरिति स्तवैयथ्यमेव । ततश्चान्धकारनृत्तानुकारी
प्रयास इति । ८०
I પુરુષવરાજ્યતન સુતિ | ૬
અથ—અન્યથા (નહિં તો) વસ્તુનિબનવાળી શબ્દપ્રવૃત્તિ ન હોય, એટલે સ્તવયર્થ જ (વ્યર્થપણું જ) હોય; અને તેથી અંધકારમાં નૃત્તને અનુકારી (દશ) પ્રયાસ હોય.૮૦
છે ઈતિ પુરુષવરગબ્ધહસ્તીઓ / ૯ /
વિવેચન " यस्य पुरस्ताद विगलितमाना
જ તિર્થો મુવિ વિજો”—ત્રીસમન્તભદ્રાચાર્યજીત બૃહતસ્વયંભૂસ્તોત્ર ઉપરમાં જે વાત કહી, તે જ વ્યતિરેકથી સમર્થિત કરતાં કહ્યુંઅન્યથા (નહિં તો) વસ્તુનિબનવાળી શબ્દપ્રવૃત્તિ ન હાય” અર્થાત્ કમ-અકમ વ્યવસ્થાને
અને પૂર્વાનુપૂર્વી આદિ અભિધેય સ્વભાવને જે અભાવ હેય, તે નહિ તો વરસુનિબંધના વાચ્ય ગુણનિમિત્ત પ્રસ્તુત ઉપમાન ઉપન્યાસરૂપ વાચક શબ્દની શબ્દપ્રવૃત્તિ ન હોય પ્રવૃત્તિ જ ન હોય અને પૂર્વાનુપૂર્વીથી જ જે તેનું અભિધેય
સ્વભાવ પણું હોય અને તેના નિબંધનવાળો તે જ પ્રકારને પૂર્વાનુપૂર્વી રૂપ જ શબ્દવ્યવહાર હોય, તો આમ શબ્દપ્રવૃત્તિ કેમ યુક્ત હોય?
આમ વસ્તુનિબાનવાળી શબ્દપ્રવૃત્તિને અભાવ હેય, એટલે સ્તવવૈયચ્ચે જ હેય, સ્તવનું વ્યર્થપણું જ હોય. કારણ કે અસત્ અર્થના કથનથી ભૂત ગુણની
fસ આ જ અર્થ આ જ ઉપન્યાસથી વ્યતિરેકથી સાધવાને કહ્યું – ન્યથા-નહિં તે, ક્રમ-અક્રમ વ્યવસ્થાના અને પૂર્વાનુમૂવી આદિ અભિધેય સ્વભવના અભાવે, ન–ને જ, સાદપ્રકૃતિ:શબ્દપ્રવૃત્તિ,-પ્રસ્તુત ઉપમાઉપન્યાસરૂપ, વસ્તુનિવધના–વાચગુણ નિમિત્તા. હીનાદિ ક્રમથી જ ગુણજન્મનિયમ અને પૂર્વીનુપૂર્વાથી જ અભિધેયસ્વભાવપણું સતે, અને તેના નિબંધનવાળો તે જ પ્રકારને શબ્દ વ્યવહાર સતે, અમ શબ્દપ્રવૃત્તિ કેમ યુક્ત હોય ?
તિ–એટલે, આ હેતુ થકી, વસ્તુનિબંધન શબ્દપ્રવૃત્તિઅભાવ લક્ષણ હેતુ થકી સ્વાર્થવ –સ્તવનું વ્યર્થપણું જ, તાવ –અધિક્ત સ્તવનું, ચર્થવ–પૈયર્થ જ, નિષ્કલપણું જ અસદ્દ અથભધાયિતા વડે સ્તવ ધર્મના અતિક્રમથી સ્તવકાર્યના કિરણને લીધે.
તત—અને તેથી કરીને, સ્તવયર્થાથી, સવારવૃત્તાન –અંધકારમાં નૃત્ત જેવ, સંતભસ્મ કરેલા નર્તન સદશ, પ્રચાર–સ્તવલક્ષણ પ્રયાસ. અને આ એમ નથી, સફલારંભી મહાપુરુષથી આના પ્રણીતપણાને લીધે. એટલે પુંડરીક વડે ઉપમેય કેવલજ્ઞાનાદિની સિદ્ધિ સતે, ગધગજ વડે ઉપમેય વિહારગુણની સિદ્ધિ અદુષ્ટ છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org