________________
સંદર્ભગ્રંથ ભાગ-
૯૪૧
વફના દોષ એટલા બધા સ્પષ્ટ હતા કે વિવેચકોને તોડફેડ ઇત્યાદિને માનવીનાં સંકલિત ને અવિચ્છેદ્ય અંશ એમને બહલાવવાનું ખૂબ જ સરળ બની જતું. આ દ તરીકે જ સ્વીકારવાં જોઈએ. સમાન સંક્ષેપ કે તે છડાં એમની અતિશયતાનું એક અંગ છે : એમના અવ્યવસ્થિત સત્રામક વાકયો વટ માટે નહોતાં વટા
સૂત્રાત્મક વાક્ય વૃફ માટે નહોતાં. વુફ લંબાણુમાં વૈભવ થનગનાટ ને ભયંકર શક્તિનો એક ભાગ છે. એ એમને માણતા. પોતાની જાતને લંબાવવા એમને વિરાટ વિસ્તારની આકાર આપવા દેતા જ નહિ. તને જ્ઞાન ને ભાવનાની જરૂર રહેતી, “સમય ને સરિતા” “ઓફ ટાઈમ એન્ડ ધ ગૂંચવણ, સામાજિક સભાનતા અને એ વિષે કાંઈ કરી રિવર”માં “યુ કાટ ગે હમ અગેઇન’વાળા આખા છૂટવાની નિષ્ફળતા એમને જંપવા દેતાં નહિ. બનાર્ડ દ દિવસ ચાલતા સમારંભના વર્ણનમાં ચાળીસ હજાર શબ્દો
ટો લખે છે : “નવલકથા જે સા 2 માંથી ઉદ્ ભવે છે એ વ૫રાયા છે. અગાઉ ઉલેખ કર્યો છે એ ટ્રેઈન પ્રવાસન મને વૈજ્ઞાનિક સંપત્તિ પર વુફ કાબૂ મેળવી શક્યા નથી કે એક જ પ્રસંગ આખરે ઝીણા ટાઇપવાળાં સાઠ પાનામાં કલ્પનાકથા લખવાનો કસબ કેળવી શકયા નથી. પિતાની સમાવવામાં આવ્યો છે. વાકછટા અને શાળતા વચ્ચેને જાતને ઉચ્ચતમ કક્ષાએ સાક્ષાત્કાર કરવાના એમના દઢ ભેદ પારખવાની વકફમાં શક્તિ નહોતી વાક્ચાતુય બકનિર્ધાર માટે અને મહાનતાથી કાંઈ પણ ઓછી વાતથી વાદમાં સરી જતું. એમની અંગત ને સામાન્ય ઈર્ષ્યા, સંતોષ ન માણવાની તમન્ના માટે આપણે ગુલફને જરૂર એમની મિશ્ર અદેખાઈને શ્રીમંત વ્યવહારદક્ષ માનવીએ : આદર કરી શકીએ; પરંતુ નવલકથા લેખનમાં કઈ પણ ખાસ કરીને યહૂદીઓ, બુદ્ધિજીવી વર્ગ અને મુક્ત ઠાકોરે વિભતિ ગમે તેટલી ઉપયોગી હોય છતાં એટલું જ પૂરતું પ્રત્યેની ઘણ, કાઉસ્ટ પેઠે ઉપરછલી પરંતુ પ્રાઉટની. નથી,’ એમની સમગ્ર કારવાઈ એક જોમવંતી પ્રક્રિયા છે.” ચમત્કારની જાદુઈ શક્તિ વિહોણી સંપૂર્ણ પુનરુક્તિની વાહિયાત બીજી રીતે હમદર્દી પ્રશંસા પામેલા હેન્સફર્ડ જહોનસને વૃત્તિ ઇત્યાદિના ભેદ વુફ તારવી શકતા નહોતા. છતાં ય લખ્યું છે : “એક એક શબ્દ પાડતી વખતે પૃથ્વી અને યોગ્ય તલના કરવામાં આવે તો વુલકની આ ઊણપો ક્ષુદલક મનુષ્યના ચમત્કાર વિષે કઈ પણ માનવીએ કહ્યું છે એના ક્ષતિઓ જ લેખાય. વુફની મોટી સિદ્ધિઓ અને અખૂટ કરતાં એ વધારે કહી છૂટવા મથતા હતા, ઊંડી સૂઝને જેમ આગળ એ કશી જ વિસાતમાં નથી. માત્ર રેબેલે અનુભવ એ શબ્દમાં ઉતારવા માગતા હતા. અને વધારે અને જોઈસમાં જ ઝડપી શબ્દોનો ધોધ વહે છે: વાણીને વિપરીત અને અદ્દભુત વાત તે એ હતી કે સંપૂર્ણ સમજ વધારે ઉલાસભર્યો ઉપયોગ વર્તાય છે, આશાવાદને વૈભવ ધરાવતાં પહેલાં માનવી નીવડવા એ મથી રહ્યા હતા. છતાં દેખાય છે. રહસ્યમય પણ ઉમદા સારભાગ, જન્મભૂમિની કોઈ પણ રાજં નમાં વૃ૯૬ સફળ થયા હોય તો એ ભયંકર વંદની નજરે પડે છે. અનામી ભય અને ઊદ પ્રયાસનો ઈતિહાસ જ છે.” વેબ એન્ડ ધ રોકની મંતવ્યમાં રાચતો દેશ : પાશવી, ખાલી, ન, વેરાન, અંગ્રેજી આવૃત્તિની પ્રસ્તાવનામાં જે બી. પિટલી ઘણું ક્ષયદાતા કુરૂપતા છતાં આટલા બધા મનોરમ સોંદર્યને ખરા અન્ય વિવેચકેથી જુદા પડે છે અને દા કરે છે કે રસવિભોર કરી મૂકતો દેશ એમની છે અને અવાક બનાવી વુડના ગ્રંથમાં આ ગ્રંથ અતિશય વિવિધતા ભર્યો અને દે છેએને માટે સુગ્ય ભાષા હજી સર્જાઈ નથી. અતિશય મોટા કદનો છે એટલું જ નહિ પણ નિર્ણવામક મનુષ્યને અર્ધ કડવાશભર્યું, અર્ધ પ્રશંસાયુક્ત સ બેધન વરૂપે શ્રેષ્ઠ ગ્રંથ છે. છતાં પ્રેટ લીને પણ દે લ ઉમર કરતાં પોતાનો પ્રેમ સ્પષ્ટ કરતાં એ લખે છે: “હું માનું વાની ફરજ પડી છે કે, “શેક કંઈક છેઃ આપણે એને છું કે આપણે અહીં અમેરિકામાં વઈ ગયા છીએ. પરંતુ શોધી શકીએ તે” રમવું ધણ લંબાણ થી જાહેર કરતા હોય મને વિશ્વાસ છે કે આપણે પાછા ઠેકાણે આવીશું. અને એમ જ્ઞાનની અસ્પષ્ટ છે નકામી ગંભીરતાની લાંછડી કેડીઓમાં આ શ્રદ્ધા, જ્ઞાન અને મંતવ્યના રેચક સ્વરૂપે મારામાં લાંબી સંધ્યાના અંતે અટવાતા વિદ્યાલયની પેઠે વુલફ રસ પ્રસરી ગઈ છે અને હું આપણે બધા માટે વિચાર કરું છું, માણતા જણાય છે.”
કેવળ આપણી આશા માટે જ નહિ; પરંતુ અમેરિકામાં દો હોવા છતાં હુફ મહાન છે એમ કહેવું પૂરત' અમર ચેતનવંતા શમણ માટે હું શ્રદ્ધા ધરાવું છું. અમે નથી. અતિશયેતિઓ, ઉગ્ર એક્તિઓ અને અતિ વિસ્તૃત રિકામાં આપણે આપણા માટે જેવું જીવન ઘડ્યું છે અને
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org