________________
વિશ્વની અસ્મિતા
છે. આખું નાટક જ જાણે એક્તિ બની ગયું છે. અર્વાચીન થયો : માનવજી જ્યારે મહાન ભાવનાઓની પકડમાં હોય વાસ્તવવાદથી પ્રાચીન કલપનાશીલતા પ્રતિ નાટકને ઝેક છે ત્યારે મહાન ને ભયંકર પ્રાણીઓ બની જાય છે અને વાળી એમણે રથાપિત પ્રણાલિકા પલટી નાખી સ્થાપિત એમનું દર્શન આપણને જકડી લે છે એટલું જ પણ એકદમ નિયમનો ભંગ કર્યો છે. “ધ હેયરી એઈપ કલ્પનાતીત વસ્તુને ભયંકર ને સફાઈ કરતું જણાય છે. અભિવ્યક્તિ રૂપ પ્રતીકત્વમાં ફેરવી નાખે છે. “ધ ગ્રેઈટ
એનિલના જીવનનું સ્વરૂપ પણ એનાં નાટકોના સ્વરૂપ ગાર્ડ બ્રાઉન’ દેખીતા સુખી વ્યવસાયી માનવીના વિચિછન
પઠે ઝડપથી બદલાતું ચાલ્યું. અનેક ધૂનમાં એ કામ મનનો ચિતાર રજૂ કરે છે, પ્રક્રિયાના બેવડા અર્થ ઉપર
કરતા. અનેક સ્થળો અજમાવી જેતા. પરંતુ એક જ કામ ભાર મૂકે છે અને મહેરાંના ઉપયોગથી નિષ્કલતાનાં છૂપાં
ઠરીઠામ બેસવાનું એમને શક્ય લાગ્યું નહિ. પ્રથમ એમણે પ્રતીકે ખુલાં કરે છે. ક્રેડરિક સી પેકાર્ડ જૂનિયર લખે
ન્યુ ઇંગ્લેન્ડમાં કામ કર્યું પછી એ ભરડુડા ગયા. ત્યાંથી છેઃ “નાટકને પાયાને મુદ્દા એટલો જ છે કે પિતાનાં નથી એવાં સ્વરૂપ ધારણ કરવા વિશ્વ માનવીને ફરજ પાડે
ફ્રાન્સ ઊપડયા જ્યોર્જિયાના સાગર કિનારે આવેલા ટાપુઓની
પણ મુલાકાત લીધી. સાનફ્રાન્સિસ્કો, ન્યુયેકને કેપ ગાર્ડથી છે અને પિતાનાં સાચાં સ્વરૂપ છુપાવવા એ મહેરા પહેરીને
સાગર પાર કરી તેઓ હાઉસ પણ ગયા. એમનું પહેલું ફરે છે. ખોટાં વદનને ઃ એ જેવા માનવીઓ બન્યા છે એવા
લગ્ન ત્રણ વર્ષ ટકયું. ત્રીસમે વર્ષે એ એગ્નિસ બોટન સાથે ' ઘાટ આપવામાં આવ્યા છે. “લેઝારસ લાફડ લેઝારસ
પરણ્યા. એનાથી એમને બે સંતાનો થયાં પુત્ર શાને, પુત્રી હસ્યોઃ ની તંગ પરિસ્થિતિને ભજનના સૂરની મિલાવટથી
ઉના, ઈ.સ. ૧૯૨૯માં એનાથી એમણે છૂટાછેડા લીધા. ૪૨ વધારે ઉગ્ર બનાવવામાં આવી છે. “ટ્રેઈન્જ ઈન્ટરલ્યુડઃ
મે વર્ષે એમણે કાલેંટા મારી સાથે ત્રીજું લગ્ન કર્યું. ' વગતોક્તિઓ પુનઃ ચાલુ કરી છે. એમ કરી અંતરના
કાર્લોટા એક સુંદર અભિનેત્રી હતી. એમણે “એ ટેઇલ ઓફ વિચારોને સત્ય સ્વરૂપે જે અકય શક્તિ આપી છે, રંગ
પઝેસર્સ સેલ્ફ ડિપેન્ડની યોજના આરંભી. એ નવ ભૂમિની ઘસાઈ ગયેલી જૂની પ્રથા ગણી જેને તરછોડવામાં
નાટકની પરસ્પર સંબંધ ધરાવતી એક શ્રેણી હતી. ઇ.સ. આવી હતી તે દિલની વાત દાખવનાર શક્તિશાળી સાધન
૧૭૭૫ થી ૧૯૭૨ સુધીના અમેરિકાના કૌટુંબિક જીવનને તરીકે પુનઃ અંગીકાર કરવામાં આવી છે. મેનિગ બિકમ્સ
ઉદય ને અસ્ત એમાં ગૂંથી લેવામાં આવ્યો હતે. એમ એ ઇલેકટ્રા”એ રંગભૂમિની સાધન સામગ્રીને અંગ વાળી દીધો
અમેરિકન કુટુંબનું મહાકાવ્ય બની ગઈ હતી. દેખીતી રીતે છે. પ્રણાલિકાગત એકક્યઃ સંગઠનઃ ને બાજુએ મૂકી રંગ
યુજિન એનિત સંપૂર્ણ નિરામય થઈ ગયા હોય એમ લાગતું ભૂમિની સમયમર્યાદાની પ્રણાલિકાનો પણ ભંગ કરી એ પણ
હતું, છતાં સૂર્યની ગરમીથી એ શામળા પડ્યા હતા. પાંચ કલાક ચાલતું. વચ્ચે નાસ્તા માટે “ઈન્ટરવલ” પાડે
કેશકલાપ હજીયે ઘટ્ટ રહ્યો હતો છતાં પળિયાં દેખાવા પડત. ન્યૂયોર્ક ટાઈમ્સના ઈ.સ. ૧૯૩૧ ના જાન્યુઆરીની
માંડયાં હતાં. એમની ઘટ્ટ ભ્રમરો આગળ નમી રહી હતી. ૧ લી તારીખના અંકમાં સમીક્ષા કરતાં બ્રકસ એટકિન્સન
મુખ ચંચળ હતું. કપલ પ્રદેશ નાટકીય હતે. વિચારપૂર્ણ લખે છે: “ઓલિમ્પસની નીલગગનની છાયાથી ગ્રીક કરુણાન્ત
નયને વિચારમાલામાંથી અચાનક ભભૂકી ઊઠતાં. નાટકના ઠંડા વિભવને સમકાલીન જીવનના ઝંઝાવાતી સ્વરૂપ સુધી લાવી દેવામાં આવ્યા છે. આપણુ કાદવિય નાટકમાંથી પિસ્તાળીસમે વર્ષે એનિલે પિતાના પ્રશંસકોને “આહ! એ કમળ પેઠે ખીલી નીકળ્યું છે. કળણના શ્યામળા કીચડ વિડરનેસ !! અહે : જંગલ!” આપી આશ્ચર્યચક્તિ કરી માંથી પિયણું પ્રફુલી ઊઠયું છે.” જહોન મેનસન બ્રાઉને દીધા. એ પુખ્તવયનું ભાવનાશીલ પ્રહસન હતું. એ લેકપ્રિય એને “રંગભૂમિને ઊંચામાં ઊંચા સ્તરે લાવી મૂકે એવી બન્યું. સફલતા વર્યું. અત્યાર સુધી એનિલ ‘વર્તમાન સિદ્ધિ તરીકે બિરદાવ્યું છે. અને “યુજિન ઓનલનાં નવ બીમારી સફલતાની ભૌતિક કલ્પના કથાઃ જઈ ઘણા નાટક”ની પ્રસ્તાવનામાં જોસેફ ગુડ કચ ટીકા કરતાં લખે ધરાવતા થઈ ગયેલા પ્રેક્ષકોએ એને વધાવ્યું, “આહ! છે: “એક વાર ફરીથી આપણને એક મહાન નાટક મળ્યું વિહરનેસ” ના લગભગ ત્રણસો પ્રયોગ થયા. ઘણા પીછેછે. એનો અર્થ ઓડિયસ, હેલેટ અને મેકબેથ જેવો જ હઠ, તુચ્છકાર અને મુશ્કેલીઓમાંથી “ આહ! વિડરનેસ !”
Jain Education Intemational
For Private & Personal use only
www.jainelibrary.org