Page Text
________________
સંદર્ભગ્રંથ ભાગ-૨
૯૧૭
પડશે.”
નાખે છે. પરિસ્થિતિના વક વિનોદ અને માર્મિક હાજ૨. સ્વીકારનાર, ધર્મમાં રૂઢિચુસ્ત, રાજકારણમાં પ્રત્યાઘાતી જવાબી વચ્ચે ઇલિયટ પિતા અને પુત્ર વચ્ચેના સંબંધની માનવી લખે છે. “ધ ડિફટિવ એલીમેન્ટઃ વિનાશક તત્ત્વમાં ચકાસણી કરવા અથવા ઈશ્વર ને માનવી વચ્ચેનો સંબંધ સ્ટીવન સ્પેન્ડર લખે છે : “ઇલિયટ વિષે એક અતિ આશ્ચર્યસ્પષ્ટ કરો એક પ્રવાહી કાવ્યકડી મૂકી દે છે અને પ્રેમ, જનક વાત તો એ છે કે એમના જે કવિ પોતાની જાત એકલતા અને ઈલિયટની રોજિંદી પુનરાવતી વાસ્તવિકતાની સિવાય અન્ય લોકોના અસ્તિત્વ પ્રતિ આંખ આડા કાન પ્રકૃતિ તેજસ્વી કલ્પનાઓ રોકાય છે. નવી આપણા યુગની કરતા જણાય છે. આક્રમક કેથલિકવાદ અને એલડ ટેસ્ટાઆગળ પડતા દર્દ ! કેવળ નિપુણતાથી જ નહિ પણ મોટાઈ. મેન્ટ અંગેના અભિપ્રાયની વધારે ટીકા કરતાં સ્પેન્ડર આવું થી પ્રાપ્ત કરેલા મહત્તવ માટેના આગ્રહને ઇલિયટ સ્પશી લખે છે. હે રેઈસ ગ્રેગરી એમના ઊંડા રાષ્ટ્રવાદ ને આત્મજાય છે. વિજય પ્રાપ્ત કરવાની તીવ્ર ઝંખના પાત્રોને પોતાને સંપૂણતા વિષે લખે છે કે ઈલિયટ આ ભય પ્રતિ તણાઈ જેવા ન થવું હોય તેવા થવા પ્રેરે છે. શક્તિશાળી શાહુકાર રહ્યા છે. આ ભય કદાચ આખરે એમનાં કાવ્યના મૂલ્યને કુંભકાર થવાનું શમણું સેવે છે અને તેમનો ખાનગી મંત્રી ઢાંકી દેશે અને ઈલિયટના વિશ્વયુદ્ધ પછીની ભાવનાઓના હતાશ વાજિંત્રવાદક છે. બંનેને એક પાઠ શીખવવાને છે: પ્રતીક તરીકે એમની કારકિર્દીના અંતે છોડી દેશે.' જીવન પર તમે તમારો પ્રભાવ નહિ પાડી શકે તે જીવન
પરંતુ એ ભાવના અંગે કદી પ્રશ્ન ઉઠાવવામાં આવ્યો તમને જે સ્થિતિમાં મૂકશે એ સ્થિતિમાં તમારે જીવવું
નથી. ઈલિયટની પદ્ધતિ જ એવી હતી કે ઊંડો અભ્યાસ
વિના એમના લખાણનો ભેદ પામી શકાય નહિ, પરંતુ એમનું ૬૫ વર્ષની ઉંમરે ઇલિયટ અતિ ચર્ચાયેલા કવિ અને અસામાન્ય સંક્ષેપ, ઢીલા તર્કબદ્ધ પરંતુ પરસ્પર ગૂંથાયેલા એ જમાનાના વિવેચક પણ લેખાતા. બારેક મોટા ગ્રંથોમાં વિચારો અને તેની અસરને સંબંધ, ચંચળતાને ગંભીરએમના ગદ્ય ને પદ્યની ચર્ચા કરવામાં આવી છે. લેખકોનાં તાનું મિશ્રણ, અભ્યાસી વાચકને ખૂબ જ સૂચક રીતે લખાણેની યાદી જતાં એમના વિષે ૨૮૫ ઝીણવટભર્યા એમની ભાષાની વક્રતા ઉપયોગી નીવડે છે. થિયેટરમાં અભ્યાસલેખો નજરે પડ્યા છે. એમાં મહાનિબંધો ને એમણે કાવ્ય પંક્તિઓનું જોમ દાખવ્યું છે. સામાન્ય અને માસિકોમાં આવેલા લેખોને સમાવેશ થઈ જાય છે. માલકમ ઉચ્ચતમ વસ્તુને સમન્વય સાધ્યું છે તે કાવ્યનું સમગ્ર કાઉલી ટીકા કરે છે કે, “ઈલિયટનાં કાવ્યોનાં હળવાં સ્વરૂપ પલટી નાખ્યું છે. એમના જમાનાના કેઈ કવિએ સજ ને કેટલીકવાર એમનાં વિવરણ અને સ્પષ્ટીકરણના સમગ્ર સંસ્કૃતિને વધારે વેધક ને ચામડી-ઉતાર ચિતાર ગંજમાં ઢંકાઈ જાય છે.” બધા જ અંદાજો કાંઈ અનુકુળ આ નથી હોતા નથી બલકે ઈલિયટ તો ઘણું વિવાદાનું કેન્દ્રબિંદુ
ને વાયુ વળી કહેશે ? હતા. રાજકીય રૂઢિચુસ્તતા અને સાહિત્યિક ચીકાશ માટે
આ રહ્યો ઈશ્વર ભૂલ્યા લોકેઃ એમના પર ખૂબ જ કઠોર આક્રમણ થયાં છે. હેરસેલ ૨૫
ડામર તણો આ માર્ગ ગોલ્ફના બે ટા દડા : રોબિન્સ કૃત “ટી. એસ. ઈલિયટ મીથ” માં ઈ લિયટ પર
એ એકલું સ્મરણ રહ્યું બાકી જગતના ચોકમાં. એ માનવતા વિહોણા છે, લોકતંત્રવાદના વિરોધી છે, અર્ધ જાતિવાદી, ફારસીઝમ તરફ ઢળતા, ચોકકસ રીતે સીમાઈટ ( ઈલિયટ લખે છે : કાવ્ય આપણને વિશ્વની તાજગી વિરોધી, સર્વવ્યાપી પુખ્ત માતાધિકારના વિરોધી, થોડાક દાખવે છે. એનો કોઈ નવીન અંશ પ્રગટ કરે છે. આપણે માનીતા માનવીઓ પૂરતું જ ઉચ્ચ શિક્ષણ મર્યાદિત રાખવું ભાગ્યે જ અનુભવતા હોઈએ એવી ઊંડી અનામી ભાવના. જોઈએ એવી હિમાયત કરનાર, ધર્મ સંસ્કાર ન પામ્યાં ઓનું અવારનવાર વધારે જાણકારી બક્ષે છે. એમની પલટાતી હોય એવાં બાળકોની અવગણના કરવામાં માનનાર, પ્રગતિથી શિલીએ કેવળ એમના કસબને જ નહિ પરંતુ એમના ' ભય પામનાર, અસ્થાને પડેલા જીવ, વિશ્વને ધિક્કારનાર, વિચારોને ય વધારે ચંચળ બનાવ્યા છે. એ વાચકને નવું પુનરુત્થાનની પ્રક્રિયાથી કંટાળનાર, જન્મ સંગ, મૃત્યુથી જ અત્યાર સુધી જોયેલું નહિ એવું ભવ્ય દર્શન કરાવે છે. કંટાળેલા કવિ ટૂંકામાં બહુ બહુ તે સામાજિક પ્રશ્નો ઈલિયટ જેમને લાગણીહીન લાગે તેય હમદરી
Jain Education Intemational
For Private & Personal use only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005147 |
| Book Title | Vishwani Asmita Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nandlal B Devluk |
| Publisher | Yogesh Advertising Service Bhavnagar |
| Publication Year | 1981 |
| Total Pages | 1316 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 59 MB |