Page Text
________________
સંદર્ભગ્રંથ ભાગ-૨
૯૧૩
સાધવા પ્રયાસ કર્યો. “પ્રોક” અને “ધ ઈસ્ટ લેન્ડ” આપણામાં વધારે છે.....એક વાત નક્કી છે કે “મરુભૂમિ'નું -વચ્ચેના ગાળામાં લખાયેલાં કાવ્ય પ્રતિવાદીઓના વ્યંગ એવું તે સચેટ રીતે વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે કે જે અને ૧૭ મી સદીના અધ્યાત્મવાદી કવિઓની રમૂજનું મનુષ્યને એના વિષે સભાન જ્ઞાન નથી એને પણ પ્રથમ મિશ્રણ દાખવે છે. વ્યંગાત્મક વલણ કદાચ અપનાવવામાં દષ્ટિપાતે જ સઘળો ખ્યાલ આવી જાય છે. એટલું જ નહિ આવેલું હશે છતાં એ ધૂન સાચી ને સહદય છે. આત્મીય પરંતુ પછીની હર મુલાકાતે એટલું જ વાસ્તવિક : કદાચ ભાવના ને આત્મવંચના દર રાખતા અને દેખીતી રીતે વધારે વાસ્તવિક દર્શન કરી શકે છે. એક મહાકવિનું આ જ અતડા લાગતા ઇલિયટ ઉછુખલતા ને કુટિલતાને કહુ મોટું પરાક્રમ છે. તીણતા સાથે ઠંડી ઘણાથી જોતા. “ધ ઈસ્ટ લેન્ડમાં
ધ વેઈટ લેન્ડ'ના અર્થઘટનમાં વિવેચકે ઘણી ઈલિયટ આગળ વધ્યા. એમણે “સ્મરણ, શક્તિ ને કામના”
ઘણી રીતે જુદા પડયા છે છતાં ઘણુ ખરા એક વાત તે તું પોતાની લાક્ષણિકતામાં મિશ્રણ કર્યું. અંગ્રેજી કવિતા
કબૂલ કરે છે જ કે બીજા કાવ્યેની પેઠે આ કાવ્યમાં પણ માટે એ સાવ નવું જ હતું. કાવ્ય એક અજબ સમન્વય છે એમાં લેકબોલી અને ચંચળ સમાગમ સાથે ભયંકર
ઈલિયટનું મૂળ કથાવસ્તુ સમકાલીન વિશ્વ પ્રતિ ઘણા ને
મનુષ્ય માટે નિરાશા જ હતું. સમગ્ર વાતાવરણ ઉકરડા ને વિચિત્ર વાતો ભેળવી ચિંતનપ્રધાન સંદર્ભોનું જોડાણ કરે
જેવું ગૂંગળાવતું ઉજજડ છે. શૃંગાર તત્વે એમને આરંભ છે ને કર્કશતા ઉપજાવે છે.
કાળથી જ અકળાવી મૂક્યા હતા. અગાઉ ફ્રેન્ચમાં લખેલાં “ધ ઈસ્ટ લેન્ડમાં જ્યાં ત્યાં મુશ્કેલીઓ ચમકી એમનાં બે કાળ્યો: “ડાન્સ લે રેસ્ટોરાં” ને “લ્યુને દ ઊઠે છે. એનું સમાધાન સાધતાં વિવિધ અર્થઘટન કરવામાં મીયેલ” એ સામાન્ય વાચકને એમાં દાખવેલા જાતીય શક્તિ આવે છે. વિવેચકોની એક શાખાને કુશળતાથી ગોઠવાયેલા પ્રતિનાં તિરસ્કાયુક્ત ને ઘણજનક વલણથી અકળાવી અવતરણોથી એક નાનકડું મહાકાવ્ય બની જતું જણાય છે. મૂકેલે. “ધ વેઈટ લેન્ડ’ અને એની પછીની કૃતિઓમાં વિવેચકોની બીજી શાખાને એમાં દંતકથાનો લાંબો પુનર- ઈલિયટે જાતીયતાને ખૂબ જ કંટાળાજનક લેખી છે. અને જન્મ જણાય છે જ્યારે વિવેચકની ત્રીજી શાખા એને એની સતત ચાલુ રહેતી માગણીથી દુઃખી થઈ અકુદરતી ખ્રિસ્તી ધર્મમાં શ્રદ્ધાનું પ્રતીક લેખે છે. વળી ચોથી શાખા ઘણાથી એનાથી દૂર થઈ ગયા છે. જયાં ત્યાં એમણે જીવનમાં ને વધુ લોકપ્રિય વિવેચકોની મંડળી એને વેરાન વિશ્વના મૃત્યુને સ્પષ્ટ કર્યું છે, અનાવૃષ્ટિવાળા લાંબા વિસ્તારને સામાજિક સડાનું એક આબેહૂબ ચિત્ર લેખે છે. એમાં એમણે પ્રવાસ ખેડ્યો અને સંસ્કૃતિની કાંકરીઓ જુદી એમને વર્તનનો ભ્રષ્ટાચાર, દષ્ટિની વેરાનતા અને નૈતિક તારવી કાઢી છે. જેનાં છાપા અને કાટ ખાઈ ગયેલા યંત્ર, મૂલ્યોનું દેવાળું જણાય છે. હેમીએ “ધ સન ઓટલે જરીપુરાણાં દીવાનખાનાં અને ગંદી ગલીઓ, મૃત્યુ પામેલાં રાઈઝીસ” લખી જે કાર્ય ગદ્યમાં કર્યું છે એ જ કાવ્ય માનવીનાં હાડકાં પણ ખવાઈ જાય એવા ઉંદરિયા માગે, ઈલિયટે “ધ ઈસ્ટ લેન્ડ” દ્વારા કાવ્યમાં પાર પાડયું છે. શંકાસ્પદ નિવાસસ્થાને અને સુવર્ણનૌકામાં જ્યાં એકવાર ખોવાયેલી પેઢીનું ઘોષણાપત્ર બની રહ્યું છે. બુદ્ધિશાળી મહારાણી વિહાર કરતી હતી એવી પણ આજે તેલ ને ગમયુવાન વર્ગ ને અકાળે વિકાસ પામેલા પ્રૌઢજોએ એને મિશ્રિત જલસમૂહવાળી સરિતાઓ વગેરે સ્થળોએ એ બાઈબલ તરીકે વધાવી લીધું. પિતાના સાથીઓને સંબોધતા ઘુમ્યા છે. ભગાર સંસ્કૃતિઓના ભંગાર જમાનાને આલેખવા અંગ્રેજ કવિ લુઈ મૈકનિસે ઘોષણા કરી છે કે, “ધ ઈસ્ટ ઈલિયટે પિતાનાં કાવ્યોનું સાતત્ય ટુકડાઓમાં વહેંચાઈ લેન્ડએક એવા પ્રકારનું કાર્ય છે જેણે આપણે કાવ્યને જવા દીધું છે અને પ્રત્યેક વિચારના પ્રવાહના સાહિત્યને ખ્યાલ પલટી નાખ્યો છે. જીવનનો ખ્યાલ પણ બદલી નાખ્યો બીજો ટુકડો ભેળવ્યો છે. એમાં કાવ્ય અકળાવનાર ડુંગરાળ છે એમ કહીએ તો પણ ખોટું નથી. ૧૮ વર્ષની વયે ગમે પ્રદેશ જેવાં છે. અવતરણ ચિહ્ન સિવાય અવતરણના ઢગલા તેવી અજ્ઞાન દશામાં પણ આપણે અગાઉની પેઢી ઓ કરતાં છે. વળી ઈલિયટ વિવિધ સ્થળેથી ચમત્કારિક અવતરણે, મરૂભૂમિ વિષે વધારે માહિતગાર છીએ એ શકય છે. કોઈ વાકયખંડો ને તૂટક કપનાઓ ખડકી દે છે એ વાત પણ પણ પુખ્ત વયના માનવીને જેટલું જ્ઞાન હોય તે કરતાં સાચી છે. “ધ એઈનીડ” “ હેનરી જેઈમ્સ’ મરીડીથની એક
Jain Education Intemational
For Private & Personal use only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005147 |
| Book Title | Vishwani Asmita Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nandlal B Devluk |
| Publisher | Yogesh Advertising Service Bhavnagar |
| Publication Year | 1981 |
| Total Pages | 1316 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 59 MB |