Vishwani Asmita Part 02

SR No.: 005147
Original Sutra Author: N/A
Author: Nandlal B Devluk
Publisher: Yogesh Advertising Service Bhavnagar
Publication Year: 1981
Total Pages: 1316
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 59 MB

Page 666

સંદર્ભગ્રંથ ભાગ-૨ 649 There is no need, therfore, to throw back આબરુ નાટય જગતમાં ઊંચી આંકવામાં આવે છે, તેની the origin of the Kavya literature in the far કેમલકાન્ત પદાવલિથી પ્રભાવિત થયેલ ડો. કીથ તે ત્યાં of Vedic hymns. સુધી કહે છે કે-ગીતગોવિન્દમાં વનિ અને અને સંસ્કૃત કાવ્યની પૃષ્ઠભૂમિ તરીકે રામાયણ-મહાભારત સંચજવાની એવી તે સુદઢ કલા છે કે ભારતીય અલંકારકે ભાગવતાદિ પુરાણોનું મહત્ત્વ છે જ. એથી એમ કહી શાસ્ત્રના લેખકની તુલનામાં ક્યાંય ઓછા ઉતરતાં સંવેશકાય કે સદીઓ પસાર થઈ જશે છતાં રામાયણ અને દનશીલ અમારા કાન પણ એને આસ્વાદવા સ્થિર થઈ મહાભારતમાંથી ભારતીય સમાજ નિરંતર શ્રેરણા મેળવતો જાય છે. વિશ્વની ઊર્મિસાહિત્યમાં સર્વ શ્રેષ્ઠ સ્થાન મેળરહેશે તે સુસ્પષ્ટ છે. રામાયણ-મહાભારતની મહત્તા માત્ર વીને ગીતગોવિન્દ સંસ્કૃત સાહિત્યનું મહુવ વધારે છે. એ જ નથી કે જથાબંધ ગ્રંથનું ગુજરાન તેણે ચલાવ્યું લૌકિક ગદ્યનાં મંડાણ બૃહદ કથાથી થયાં જેનો મૂળ છે. આ ગ્રંથોમાં સર્જાયેલું પાત્રસૃષ્ટિ સમાજના એવડા માત્ર ભાગ અપ્રાપ્ય જ છે છતાં સમદેવની કથાસરિત્સાગર મોટા વર્ગને આવરીને બેઠેલી છે. વિશ્વના કોઈપણ ખૂણે કે ક્ષે કેન્દ્રની બહકથામંજરીમાં બહત્કથામાંથી સંગ્રહિત કણ્વ જેવું પિતૃસંવેદન અનુભવાતું હોય કે ‘સાધના કરેલ કથાઓ સંક્ષિપ્ત અંશ મળે છે. આ પ્રકારની રોww મુકતા વાર નહિત જે કથા - જેવી રામવૃત્તિ કથાઓ વ્યક્તિના નૈતિક જીવન ઘડતરમાં મહત્ત્વની બની કેઈપણ નિષ્ઠાવાન સત્તાધીશ અનુભવે. છે. આ ટૂંકી વાર્તાઓ લોકપ્રિય પણ ઘણી જ બની છે. રામાયણ અને મહાભારત પછી મહાકાવ્યનું શાસ્ત્રીય વેતાલપચવિંશતિકા કે સિંહાસન દ્વાત્રિશિકા તે માળખાં સાથે પ્રચલન થવાની શરૂઆત થઈ. આ કાળે લોકવાર્તારૂપે ખૂણે ખૂણે પ્રસરી ગઈ છે. ઘણી ભાષાઓમાં અલબત્ત કાવ્યતત્ત્વની દૃષ્ટિએ નોંધનીય કાવ્યો છે જ તે અનુહિત પણ થઈ છે. હિતેપદેશના પણ વિદેશી-દેશી દા.ત. કુમારસંભવથી રૂપ નગણ્ય છે, તપ જ સત્ય છે. એમ ભાષાઓમાં અનુવાદ કરવા મળે છે, જે સૂચવે છે કે આ વિચારોનું સૌન્દર્ય સ્થાપિત કરવાને કવિને પ્રયાસ ભાવક લઘુકથા પ્રકાર લોકોમાં ઝડપથી પ્રસરીને લોકજીવનને જીવી જવાની પદ્ધતિ જરૂર જ બતાવે; આમ છતાં રામાયણ- અન્યની અપેક્ષા એ વધારે ઝડપથી સુસંસ્કૃત કર્યું છે. અને મહાભારત જેવડી તે તેની દેડ નથી જ. એ જ એનું મહત્ત્વ છે. આ સિવાય સુબધુ, બાણ અને દંડી સંસ્કૃત ગદ્યના પુરસ્કર્તાઓ ગણાય, જેમણે ગદ્યને સંસ્કૃત સાહિત્યમાં મહાકાવ્ય પછીના ગીતિકાવ્ય ભાષાસૌષ્ઠવ, પદલાલિત્ય, કેવાતુર્ય અને કલાના પ્રકારમાં મેઘદત અને ગીતગોવિન્દને ગણી શકાય. કારણ વૈચિયથી ભરી દીધું. જે વૈભવથી સંસ્કૃત સાહિત્ય કે આ નૂતન પ્રકારમાં કાં તે રંગીન રૂ૫માં ભૂગળ બતાવી અદભુત શોભા ધારણ કરે છે, છે કે લોકચિત્રની ભાવનાને પૂર્ણ નિખાલસતાથી મોકળી મૂકી દીધી છે. સંસ્કૃત ભાષાનું મહત્વ વધારવામાં એક અગત્યનાં સાધન તરીકે રૂપક પ્રકારને ગણી શકાય. ધનપતિ કુબેરના શાપથી નિર્વાસિત બનેલ એક વિરહી યક્ષની મનોવ્યથાનું માર્મિક વર્ણન આ કથાને दुःखार्ताना श्रमाानां शोकाना तपस्विनाम / विनोदजनन लोके नाटयमेतद भविष्यति // સૂર છે; પરંતુ રામગિરિથી અલકા સુધીનો મેઘમાગ આપણને ડગલે ને પગલે આ કવિચિત્રાવલિ જેવા જાણે કે આવી સુદઢ ભાવના સાથે બિનરુચિના જનસમૂહને રોકી રાખે છે. મેઘદૂત સંસ્કૃત સાહિત્યનો અત્યંત એક જ સ્થળેથી આનંદ આપવાની શક્તિ ધરાવનાર આ જાજવલ્યમાન પ્રદીપ છે. પ્રયોગે સંસ્કૃત સાહિત્યમાં આગવું સ્થાન પ્રાપ્ત કર્યું. ગીતગોવિન્દ જેવાં ગીતિ કાબેએ પણ વિશ્વમાં ઈ.સ.ની લગભગ 1 સદી દરમ્યાન અપૂર્ણ એવાં સંસ્કૃત સાહિત્યનું મહત્ત્વ વધાર્યું છે. કથાતત્ત્વની ઇત્તે- પણ સંસ્કૃત નાટક પ્રાપ્ત થયા છે. વેદકાળ પાસેથી જારી સિવાય માત્ર લય અને મધુર-કમલ ભાવોને આ (સંવાદસૂકતે દ્વારા ) કે વીરગાથા પાસેથી કે પ્રકતિની ગ્રામરૂપકમાં અનુભવી શકાય છે. આ સંગીત નાટકની ઉષ્માથી પ્રેરાઈને આવેલ સંસ્કૃત નાટક ઉત્કૃષ્ટ અભિગમ અષ્ટપદીએ આજે પણ જે રંગમંચ ભજવે છે તેની ધરાવતું આવ્યું છે. અલબત્ત રંગમંચની સુવિધા-વેશ Jain Education Intemational