________________
૧૩૮
જાગી ઊઠે છે. આ ચેાથી અવસ્થા થઈ. પાંચમી અવસ્થામાં માધુય (Sweetness)ના અનુભવ થાય છે. અને છઠ્ઠી અવસ્થા ઉલ્લાસનાં ગીત ( Jubiliant-song )ની સ‘ગીતમયતાથી આવિભાર બની જવાય છે.
ઉપર્યુક્ત અવસ્થા ઈશુને થઈ હશે એમ માની શકાય નહીં. એમ કહેવાય છે કે ખ્રિસ્તી રહસ્યવાદ ઈશુ પછી અસ્તિત્વમાં આવ્યેા છે. ઈશુના શબ્દો I and my Fatherare are one. He who has seen mehos seen the Fatther ' અને ' I am in the Father and the Father in me' જેવાં ઉચ્ચારણેા સેટ હેાન દ્વારા કલ્પિત ઈશુનાં માનવામાં આવે છે. આથી કેટલાક આ રહસ્યવાદને સેટ જ્હાનથી શરૂ થયેલા માનવામાં આવે છે. કારણ કે સેટ જહાનના વાકય I live yet no I but Christ liveth in meમાં તે જોઈ શકાય છે. ભારતીય તત્ત્વજ્ઞાનમાં જે
૧ અમારા; જાજુ ૨, વર્લ્ડ ૮, ≈ો; ૨૨, ૨૩
२ आधुनिक हिन्दी काव्य में रहस्यवाद : डॉ. विश्वनाथ गौड़ पृ. ७१.
૩ ભગવદ્ગામંડળ પૃ. ૭૫૫૭/ભાગ, ૮
૪ મહારાષ્ટ્ર શબ્દકાશ—ભાગ . પૃ. ૨૫૯૮,
૫ મેદિની કાશ. ( યવાન્ : પશુરામ ચતુર્વૈટી, પૃ. રૂ ઉપર નિર્દે`ષિત )
- મરાઠી સાહિત્યાંતીલ મધુરાભક્તિ – ડૉ. પ્રહ્લાદ નરહર જોશી, પૃ. ૧૦–૧.
૭ વેદાંત અને સૂફી દર્શન - રમા ચૌધરી, પૃ. ૧૪૬, ૧૬૪–૫.
t Comperative Religion - A. C. Bonquet, p. 286
८ श्री गुह्य समाज तन्त्रम् पृ. ११६
to How the great Religions began - Joseph Gear, pp. 122–3
૧૧ રહસ્યવાર્: પરશુરામ ચતુવેરો, પૃ. ૪ ઉપર નિર્દેશિત : Eliphas Levi: The History of Magic, p. 79 ૧૨ અથવવત્ ઃ ૬-૨-૨-૭૭૦–૨; વેલઃ ૨-૩-૨૦, ८७-३, ७, १०
Jain Education International
વિશ્વની અસ્મિતા
પરમતત્ત્વ અને વિશ્વને એક માનવામાં આવ્યાં છે જ્યારે ઇસ્લામ, યહૂદી અને ખ્રિસ્તીધમ માં તેમ નથી. તેમાં ઈશ્વરને વ્યક્તિત્વ અપાતુ હાવાથી તેમાં રહસ્યવાદની પૂરી ક્ષમતા
નથી.
પાદટીપ
આમ વિશ્વની પ્રાચીન સસ્કૃતિ અને ધર્મ તથા સાધના માં એક યા બીજા પ્રકારે રહસ્યવાદી અનુભવા જેવા મળે છે. એ રીતે રહસ્યવાદ જગતના મહાન અધ્યાત્મ પથ બની રહે છે. અહી‘ ભારત તેમ જ વિશ્વના ધર્મો, પથા, સ ંપ્રદાય મતા વગેરેમાં જે રહસ્ય તત્ત્વ રહેલું છે તે દર્શાવવાના પ્રયત્ન કર્યાં છે, પરંતુ મૂળભૂત રહસ્ય તા અનુભવપરક હાવાથી શબ્દબદ્ધ કદી પણ ન થઈ શકે. ચેતનાની અંતિમ સ્થિતિ ‘પરમતત્ત્વ ’ની ગૂઢતા, વ્યાપકતા, ચૈતન્યતા, અને સચ્ચિદા નંદ જેવી રહસ્યપૂર્ણ સ્થિતિને આથી કઈક આવી શકે.
ખ્યાલ
(
13 The Prayer assumes that the volitional elements rests with the God, but with the operator in magic'-Magic and Religion: by, G. B. Vetter, p. 157.
૧૪ Mysticism-F. C. Hapold; P. 36
14 Mysticism East and West: Rudolf Otto, p 59. Translated by Bertha L. Bracey and Richenda C. Pane.
૧૬
‘Mysticism is the consciousness that every* thing that we experience is an element and only an element in fact ie., that in being what it is, it is symbolic of something more.' – Quoted in ‘Mysticism and Religion by - Dr. W. R Inge, p 25
૧૭ Quoted in · Mysticism '- by F, C. Hapold, p. 30
The Teaching of the Mystics.' by Walter T. Stace, p. 238
૧૯ ‘It is one of the axioms of mysticism that there is a correspondence between the
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org