________________
સંદર્ભગ્રંથ ભાગ-૨
૪૯૭
ટેલર જણાવે છે કે વિશાળ પાયા પરનું કુદરતી છે, પરંતુ કેળાંને ઉત્પાદન કરવા માટે જે કૃત્રિમ આબેવાતાવરણ છે જેમાં માનવી મહત્ત્વનો ભાગ ભજવે છે. હવા નિર્માણ કરી છે તે ખર્ચની દૃષ્ટિએ આપણા માટે જેમાંથી માનવી કેટલીક વખત ડહાપણભરી પસંદગી કરે અસહ્ય બની રહે તેમ છે. આ બાબતને ટેકે આપી છે, તે વળી કયારેક મૂર્ખતાભરી પસંદગી કરી, કુદરતવાદમાં માનનાર ભૂલ કરી બેસે છે. ગ્રિફિથ ટેલરના પાછળથી સંઘર્ષ કરી ગ્ય મેળવે છે.
અનેક અનુભવે દર્શાવે છે કે ઑસ્ટ્રેલિયામાં જે રેલવે પરંતુ “ડહાપણભરી પસંદગી” અને “મૂખેતાભરી
અને વસાહતો રણ પ્રદેશમાં નિર્માણ થઈ તે કુદરત પસંદગી” એ માનવજીવનનો સિદ્ધાંત છે. કુદરતી વાતા
સામેના વાતાવરણનું નિવારણ કરવા સમાન જ છે. વરણ આના વિશે કંઈ જ જાણતું નથી. કુદરતી વાતા. કુદરતે દેશમાં ક્યા પ્રકારનો પ્લાન માનવી માટે વરણમાં તો ફક્ત “ શકયતા” અને “અશકયતા’ ની બનાવ્યું છે; આબોહવા, ખનિજસંપત્તિ, જમીન, વનસ્પતિ જે સીમા છે એ તો માનવી દ્વારા જ બનાવવામાં આવી છે. કુદરતે માનવીને ભેટ સ્વરૂપે આપ્યાં છે. આ બધામાંથી
કયા વિસ્તારમાં વધુ વિકાસ શકય છે તેનું આયોજન માનવી જે કાર્ય કરવા માગે છે તેને હેતુ કે ધ્યેય
માનવીએ કરવાનું છે. માનવવાદમાં ટેકો આપનાર સફળતા મેળવવાને હોય છે. પરંતુ યેયને પહોંચી ન
ચોક્કસ રીતે કહી શકે કે દક્ષિણમાં આવેલ એન્ટાટિકાને વળતાં મૂર્ખતા પ્રદર્શિત થાય છે. પણ વારંવાર આમ
જે કેટલેક ભાગ વિકસાવી શકાય તેમ છે, તે તેને થવાથી જ તેમાં સફળતા મળતી હોય છે. એટલા માટે અર્થ એ કે માનવી જે ઈ છે તો ભવિષ્યમાં વધુ તેને જ ટેલર કહે છે કે હેતુનું આયોજન કુદરત દ્વારા થયેલું હોવા કરી શકે છે, જે આ હેતુ-દયેયને મેળવવો હોય તો પ્રથમ તેમાં શક્યતાઓ જ દેખાતી હોય છે. પણ નક્કી કરેલું આ
પણ નહી કરે .
ગ
(૧૪) શું માનવીએ કુદરત પર વિજય મેળવ્યો જન જે નિષ્ફળ જાય તો તેને મૂર્ખતાભરી પસંદગી પણ છે ? કઈ રીતે કહી શકાય ?
આજનો માનવી કુદરતી વાતાવરણના બંધારણમાં દેખીતી રીતે જ કુદરત તરફથી જે શક્યતા દેખાય છે
ન જીવે છે એમ દલીલ કરવી તે યોગ્ય નથી. તેને વૈજ્ઞાનિક,
આર્થિક અને સામાજિક વિકાસ ઝડપી અને ગાઢ થવા છે તે દરેક જગ્યાએ એક નથી. કેટલાકની માગણી નાની
પામ્યો છે. માનવીએ રણને હરિયાળાં ખેતરોમાં ફેરવી હોય છે, કેટલાક સતત મુશ્કેલીને સામનો કરે છે, કેટ
નાખ્યાં છે. પર્વતમાંથી ટનલો દ્વારા વાહનવ્યવહાર કાઢો લાક વિશાળ પાયા પર મેળવે છે, તો વળી કેટલાક નિષ્ફળતા મળતાં પાછી પાની કરે છે. કુદરતી વાતાવરણ
છે, જમીનને ફળદ્રુપ બનાવી છે, આથી પણ વધુ વિશાળ પરની માનવીની અસર અને તેની વળતરની કિંમત એ
હરણફાળ ભરીને ચંદ્ર ઉપર પગ મૂકી શક્યો છે. પરંતુ
એક વસ્તુ ધ્યાન રાખવા જેવી છે. કુદરત દ્વારા નક્કી માનવીને શક્યતા, જ્ઞાન અને કાર્યશક્તિ પ્રમાણે પ્રાપ્ત
થયેલી કેટલીક બાબતોમાં કઈ જ પ્રકારનો ફેરફાર લાવી થાય છે. નિર્ણય માનવી દ્વારા જ લેવાયેલ હોય છે અને
શકાતું નથી. કેઈપણ દેશના અક્ષાંશ-રેખાંશનું સ્થાન તેની અસર માનવી દ્વારા જ બનેલી હોય છે.
ફેરવી શકાતું નથી. અને જો આમ બનતું હોત તો આ બાબતને આગળ ટેલર “થે અને જાઓ” ન્યૂઝીલેન્ડ જેવા દૂરના દેશો વિશ્વના બજાર નજીક લાવી (Stop and Go) તરીકે બતાવે છે. કુદરતી વાતાવરણ
શકાય. માં સફળતા મેળવા માટે ઊભા રહો અર્થાત શકયતાને
કેટલીક બાબતોમાં માનવી કુદરતી વાતાવરણને ફેરકેટલે સુધી મેળવી શકાય તેમ છે તે જાણી લેવું જરૂરી
વવા પ્રયત્ન કરે છે જેને “કુદરત પર વિજય માટે છે. આ સીમામાં માનવીએ પસંદગી કરી લેવી જોઈએ.
પરિશ્રમ” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. પણ આમ સફળતા મેળવવા જાઓ અર્થાત્ ધ્યેયને હાંસલ કરો. કાર્ય
કરવામાં તેને ઘણી નાણાકીય સંપત્તિનું જોખમ ઉઠાવવું કરો, જેમાં સફળતા પ્રાપ્ત થાય પણ ખરી અને ન પણ
પડે છે. આ માટેનાં નાણાં કેટલાક ચોક્કસ પ્રકારના થાય-પરિણામ શૂન્ય પણ આવે.
સંજોગોમાં જ વાપરી શકાય છે. કારણ કે પ્રાકૃતિક આજના માનવીએ ઠંડા પ્રવ પ્રદેશના વિસ્તારમાં પરિસ્થિતિનો સામનો આપણે જેટલો ધારીએ તેટલે સરળ - ચક્કસ કેળાં ઉત્પન્ન કરી શકવાની પદ્ધતિ શોધી કાઢી નથી હોતો.
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org