Page Text
________________
૪૧૨
વિશ્વની અસ્મિતા
પણ સારી રીતે કરવામાં આવી. ઈ. સ. ૧૯૭૦નું વર્ષ, પોતાને પુત્ર ન હોવાથી તેમની સામે આ પ્રશ્ન ઉપસ્થિત જન્મ શતાબ્દી નિમિત્તે આંતરરાષ્ટ્રીય શિક્ષા વર્ષ” તરીકે થયો. એક બીજા પતિ વિયોગનું દુઃખ અને બીજી ઊજવાડ્યું, અને તેની સ્મૃતિમાં ટપાલ ટિકિટ પણ બહાર બાજ નારી વિરોધી ભારતીય નિયમો પ્રત્યે આક્રોશ પાડવામાં આવી હતી. વર્ષોની એકાંત સાધના અને જાગી ઊઠળ્યો. તેમણે તનતોડ મહેનત કરી નિયમમાં કઠોર તપશ્ચર્યાને કારણે જ તેઓ મહાન બની શકવાં સુધારા સૂચવ્યા, કોંગ્રેસમાં તે તેઓ હતાં જ, ઉપરાંત તેમનાં કાર્યો યુગયુગાન્તર સુધી બાળકોના જીવનને પ્રકા- મહિલા સંસ્થાઓ અને સમાજ કલ્યાણની સંસ્થાઓ શિત કરતાં રહેશે. તેમને પાર્થિવ દેહ નાશ પામ્યો છે. સાથે સબંધ રાખીને નિરંતર કામ કરતાં રહ્યાં છે. પરંતુ તેમની રચના અને કાર્યો દ્વારા તે સદાને માટે “અખિલ ભારતીય મહિલા સંમેલન’ની સાથે તે અમર બની ગયાં છે. તેઓ માત્ર ઈટલીમાં જ નહીં, શરૂઆતથી જ સંકળાએલાં હતાં. તેઓ ઈ.સ. ૧૯૪૦પણ વિશ્વની મહાન મહિલાઓમાં મહત્ત્વનું સ્થાન ૪૨ એમ બે વર્ષ સર્વોચ્ચ મહિલા સંઘના અધ્યક્ષ પદે ધરાવે છે.
પણ રહ્યાં હતાં વિજયાલક્ષ્મી પંડિત
વિજયાલક્ષમી પંડિતને ગાંધીજી સાથે સર્વ પ્રથમ
પરિચય, ઈ.સ. ૧૯૧૯ માં થયે. ત્યાર બાદ તેઓ એમના માત્ર નહેરૂ પરિવારનાં હોવાથી જ નહીં પરંતુ સંપર્કમાં રહેતાં. ગાંધીજી સાથે વૈચારિક મતભેદ હોવા પિતાની પ્રતિભા, આત્મબળ અને કર્મઠતાને કારણે આ છતાં તેઓ કોઈ પણ કાર્યમાં તેના માર્ગદર્શન વગર મહાન ભારતીય નારી જગવિખ્યાત બન્યાં છે. તેમને
પગલું ભરતા નહીં. તેમના પિતાશ્રી તથા ભાઈ બંને જન્મ ઈ.સ. ૧૯૦૦માં અલહાબાદના શાહીમહેલ “ આનંદ
જ્યારે જેલમાં ગયા ત્યારે તેમણે કેગ્રેસનું સંચાલન ભવન” માં થયો હતો. તેના વ્યક્તિત્વની તેજસ્વિતા અને
સફળતા પૂર્વક કર્યું હતું. મીઠાના સત્યાગ્રહમાં પણ પ્રતિભા જોઈને તેનું બાળપણનું નામ સ્વરૂપકુમારી તેમણે સક્રિય ભાગ લીધો હતો. ઈ.સ. ૧૯૩૨, ૧૯૪૧ રાખેલું. તેમની નાની બહેન કૃષ્ણ હઠીસિંહે પણ પિતાની અને ૧૯૪ર એમ ત્રણ વાર તેઓ જેલમાં ગયાં હતાં. આત્મકથામાં લખ્યું છે કે “મારી બહેન સ્વરૂપ બહુ જ ઈ.સ. ૧૯૪૪માં બીજુ વિશ્વયુદ્ધ શાંત થઈ ગયું. જાપાને સંદર હતી. એને બધાં જ પ્યાર કરતાં હતા. તેઓ જવા- એટમ બોમ્બની બીકે આત્મસમર્પણ કરી દીધું. હિટલર, હરલાલ કરતાં ૧૧ વર્ષ નાનાં હતાં. શ્રી નહેરૂએ તેની માલિનીન પણ
મુસોલિનીનું પણ પતન થયું. મિત્રરાષ્ટ્રની વિજયી આત્મકથામાં લખ્યું છે કે “ સ્વરૂપને જન્મ થવાથી મને સેનાઓ જર્મની અને ઇટલીમાં પ્રવેશી ચૂકી હતી. અત્યંત આનંદ થયો, કારણ કે મને ભાઈ કહેવાવાળી અંગ્રેજો વિજયલલાસમાં મસ્ત હતા. ત્યારે અમેરિકામાં એક પ્રિય બહેન મળી ગઈ.” તેઓ ખરેખર સ્વરૂપવાન સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સંઘ'ની સ્થાપના માટે વિચાર કરવા અને ચાલાક હતાં. નાનપણથી જ વાચાળ હતાં. ભાઇની સ્વતંત્ર રાચ્ચેની એક સભાનું આયોજન થયું. આ સાથે સાથે ઘોડેસવારી કરવા નીકળી પડતાં. ઈ.સ. ૧૯૦૪માં દેશના મુખ્ય નેતા ગાંધીજી, નહેરૂજી, સરદાર પટેલ, ડો. પિતાજી સાથે યુરોપમાં ફરી આવ્યાં. ઈ.સ. ૧૯૨૬ માં રાજેન્દ્ર પ્રસાદ વગેરે જેલમાં હતા. તે સમયે ભારતની પતિ અને ભાઈની સાથે ફરીથી યુરોપના પ્રવાસે ગયાં. મનપસંદ એવા ત્રણ પ્રતિનિધિઓને અંગ્રેજોએ નિમંત્રણ સ્વરૂપકુમારીનો ઉછેર પાશ્ચાત્ય ઢંગથી થયે. તેમને
આપ્યું. ત્યારે વિજયાલક્ષમી પંડિત ગુસ્સે થઈ ગયાં. શિક્ષણ અને સંસ્કાર પણ પાશ્ચાત્ય પદ્ધતિથી જ મળ્યાં.
તેમને આ ત્રણ પ્રતિનિધિઓ પર વિશ્વાસ ન હતું તે
અરસામાં તેમના પતિનું મૃત્યુ થયું. એક બાજુ પતિ ઈ.સ. ૧૯૧૯માં શ્રી રણજીત પંડિત સાથે તેમનાં લગ્ન થયાં. લગ્ન પછી સ્વરૂપકુમારી નહેરૂ, વિજ્યાલક્ષ્મી પંડિત
વિગનું દુઃખ તે બીજી બાજુ શ્વસુરપક્ષના સભ્યોના બની ગયાં. ઇ. સ. ૧૯૪૨ના “ભારત છોડો' આંદોલનના
કટુ વ્યવહારથી દુઃખી રહેતાં અને ત્રીજી બાજુ દેશની થોડા સમય પછી તેમના પતિનું મૃત્યુ થયું. તેમને ત્રણ
સમસ્યા પણ તેમના સમક્ષ હતી. સવતંત્રતાની માગણી પુત્રીઓ હતી. તેમના ભરણ-પોષણની જવાબદારી તેમના કરવા માટેના આ
* કરવા માટેની આ ઉત્તમ તક હતી. પર આવી પડી. ભારતીય ઉત્તરાધિકારના નિયમ પ્રમાણે વિજયાલક્ષી પંડિતની બે પુત્રીઓ અમેરિકામાં નારીને સસ્પત્તિમાં ભાગ દેવાની કઈ વ્યવસ્થા ન હતી. અધ્યયન કરી રહી હતી, તેમને મળવાને બહાને કઈ
Jain Education Intemational
For Private & Personal use only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005147 |
| Book Title | Vishwani Asmita Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nandlal B Devluk |
| Publisher | Yogesh Advertising Service Bhavnagar |
| Publication Year | 1981 |
| Total Pages | 1316 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 59 MB |