________________
૪૦૦
વિશ્વની અસ્મિતા
જેનને અમિકડમાં બાળી નાખવાની શિક્ષા સંભળાવી. ચીનની ધરતી અને ચીનના લોકો, ત્યાંનું જીવન, રહેણીતેઓ જરાપણ વિચલિત ન બન્યાં. ચિતા પર જતાં કરણી આચાર-વિચાર તેમ જ સ્વભાવનું સૂક્ષમ અવલોકન તેમણે જનસમૂહને કહ્યું – “મારા આત્માના કલ્યાણ માટે કરી સહાનુભૂતિપૂર્વક ચીનનું સજીવ ચિત્ર ઉપસ્થિત આપ સર્વે પ્રાર્થના કરો અને તમો પણ શુભ કાર્યમાં કર્યું છે. પ્રવૃત્ત રહેજો.” તેમના આ સંવેદનમય શબ્દોથી
અમેરિકન લેખિકા પર્લ એસ. બકનું નામ જગદરેકની આંખમાંથી અશ્રુધારા વહેવા લાગી. ક્રોસને હદયે
વિખ્યાત બની ગયું છે. ભારતવાસીઓ તેમના નામ લગાવીને ચિતા પર ચડી ગયાં, જોતજોતામાં તો
તથા તેમની રચનાઓથી સુપરિચિત છે. તેઓ નાનપણથી ચિતામાં સળગીને ખાક થઈ ગયાં. આમ ૧૪૩૧
જ પ્રતિભાવાન હતાં. પંદર વર્ષની ઉંમર સુધી તો માતાએ માં તેમનું મૃત્યુ થયું. શત્રુઓએ એમની ભસ્મ પણ
તેમને ઘરે જ શિક્ષણ આપ્યું. ત્યાર બાદ બે વર્ષ શાંઘાઈનદીમાં નાખી દીધી અને તેનું નામનિશાન ભૂંસી નાખ
ની ઇસ્કૂલમાં ભણીને સત્તર વર્ષની ઉંમરે તેઓ અભ્યાવાનો પ્રયત્ન કર્યો. પરંતુ જનાસમાજના હૈયા સેંસરવા
સાથે અમેરિકા પહોંચી ગયાં. ઈ.સ. ૧૯૧૪ માં હેન્ડલફ ઊતરી ગયેલા તેમના શબ્દો, મુક્તિ આંદોલનનાં એમનાં
મેકોન કેલેજમાંથી સ્નાતકની પદવી પ્રાપ્ત કરી ચીન કાર્યોથી, તેમની ઈશ્વરીય શ્રદ્ધાને કારણે તેઓ તો અજર
આવી ગયાં. તેમને અમેરિકાનું વાતાવરણ ઉર્ફે બલ લાગ્યું. - અમર બની ગયાં. એમના અવશેષ, સ્મારક કે ભૌતિક
તેમની સહાધ્યાયીની બહેનો ચીનથી આવેલ પલ બકને નિશાનીની એમને આવશ્યકતા ન હતી.
તુછ માની તિરસ્કાર કરતી અને મજાક ઉડાવતી. પરંતુ તેઓ ફક્ત સ્વતંત્રતાના ઇતિહાસમાં જ નહીં, પણ પિતાની કલ્પનાશક્તિ અને કુશાગ્રબુદ્ધિને કારણે તેઓ વિશ્વના ઈતિહાસમાં અમર બની ગયાં. તેઓ સંસારની કોલેજમાં લોકપ્રિય બની ગયાં. કૅલેજની પત્રિકામાં દર યુવાપેઢીને માટે પ્રેરણાસ્ત્રોત બની રહેશે. તેમનું બલિદાન મહિને તેમના લેખ છપાતા. કોલેજનું નેતૃત્વપદ પણ સાર્થક છે. વિશ્વભરમાં તેનું નામ આદર તથા શ્રદ્ધાભાવથી પોતાની બુદ્ધિ પ્રતિભાથી પ્રાપ્ત કરી લીધું હતું. તેમની લેવાય છે, અને ભાવિ પેઢી પણ લેતી રહેશે.
આ પ્રગતિને પેલી સહાધ્યાયી બહેને તો જોતી જ
રહી ગઈ! શ્રીમતી પલ એસ. બક
પલ બકે ચીનથી આવ્યા બાદ બે વર્ષ તેમની બીમાર વિશ્વ સંસ્કૃતિના પિષક પલ એસ. બકને ચીનના
માતાની સેવા કરી. ત્યારબાદ તેમણે કૃષિશાસ્ત્રના અધ્યાખેડૂતેના જીવનના સમૃદ્ધ અને સાચા મહાકાવ્ય જેવાં
પક એસ. બક નામના અમેરિકન મિશનરી યુવક સાથે વર્ણને માટે તથા તેમની શ્રેષ્ઠ જીવનકથાઓ માટે નેબલ
લગ્ન કર્યા અને પાંચ વર્ષ પતિ સાથે ગાળ્યાં. તેમણે ચીનની પુરસ્કાર એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો. આ મહાન
ગ્રામીણ જનતાનો નજીકથી અભ્યાસ કર્યો. આમ તેઓ મહિલા પલ બકને જન્મ ૨૬ જૂન ૧૮૯૨માં હિસ- ભલે અમેરિકામાં જગ્યા પરંતુ તેમનું પાલન-પોષણ તા બારો વેસ્ટ વર્જિનિયામાં થયો હતો. તેમનું મૂળ નામ ચીનમાં જ થયું જેથી ચીની સમાજનો સંપૂર્ણ પ્રભાવ પલ સીડનસ્ટીકર હતું. તેમનાં માતા-પિતા ખ્રિસ્તી
તેમના પર સ્વાભાવિક રૂપે પડ્યો હતો. તેમનું માનવું ધર્મના પ્રચારક હતાં તેઓ પાંચ મહિનાની ઉંમરે માતા
હતું કે કલાકારોએ પિતાની જવાબદારીઓને સમજાવી -પિતા સાથે ચીનમાં આવી ગયાં. આમ તેમનું બાળપણ
જોઈએ અને તેમણે બદલાતી પરિસ્થિતિથી ડરવું ન અમેરિકાની ચમક-દમકથી ન રંગાતાં ચીનના ખેડૂત પરિ.
જોઈએ, તેમજ નિરાશ ન થવું જોઈએ. સાહિત્યકાર જ વારની વચ્ચે પસાર થયું. તેમની આયા પાસેથી તેમણે
જીવનનાં તો શોધીને સમાજને માર્ગદર્શન આપે છે. બૌદ્ધ ધર્મ, તાઓ ધર્મ તથા અસંખ્ય લોકકથાઓ સાંભળી. માતા તરફથી વીર યોદ્ધાઓની સાહસકથાઓ સાંભળવા દુષ્કાળગ્રસ્ત પરિસ્થિતિમાં ભૂખ, ગરીબી, લૂંટ, માર, મળતી. શિવમાં મળેલા આ વારસાએ ધીમે ધીમે તેમનામાં ભય, અને અસલામતીને અનુભવ કર્યો. ચીનની ગરીબ લેખનશક્તિ જાગૃત કરી, અને તેમનું વ્યક્તિત્વ સર્વપ્રિય પ્રજા માટે તેમના મનમાં સહાનુભૂતિ જાગી હતી. જીવનમાં કથાકારનું બની ગયું. તેમણે પોતાના જીવનનાં મધુર થયેલા બધા અનુભવને લખવા માટે તેમણે સંકલ્પ કર્યો સંસ્મરણોને પણ કથાઓમાં સરસ રીતે વણી લીધાં છે. હતો. તેઓ બે પુત્રીઓની માતા હતાં, તેથી સમય
Jain Education Intemational
For Private & Personal use only
www.jainelibrary.org