________________
સંદર્ભગ્રંથ ભાગ-૨
૨૩૫
વાદ વિષેના પહેલાંના ખ્યાલ બદલાયા છે. હવે આર્થિક હેતુ પ્રબળ હોઈ શકે અને બિનઆયિક હેતુ માટે સીમાપાર કરાયેલું વિસ્તરણ કે મેળવાયેલ ભૂમિવિસ્તાર પ્રણ સામ્રાજ્યવાદ સ્થાપી શકાય. વિશાળ પ્રદેશ જ હેવો કે આર્થિક સાધનો હસ્તગત કરી લેવાની બાબત સામ્રાજ્ય જોઈએ એ પણ મહત્ત્વનું નથી. ૧૯મી સદીમાં : વાદની વ્યાખ્યામાં નથી આવતી. છતાં સામ્રાજ્યવાદ માત્ર આર્થિક સામ્રાજ્યવાદ જ હતા. પ્રાદેશિક સત્તા વિસ્તારસંપૂર્ણ નષ્ટ થયો છે એમ કહેવું વધારે પડતું ગણાશે. નો કેઈએ પ્રયત્ન નહીં કરે. સામ્રાજ્યવાદમાં જાતિઆર્થિક યા લશ્કરી મદદ કરીને વિકસી રહેલાં રાષ્ટ્રોને ભિન્નતા પણ જરૂરી નથી. સામ્રાજ્યવાદને હેતુ શેષણ પિતાના વર્તલમાં લેવાની પ્રવૃત્તિ વિશ્વની શક્તિશાળી હોઈ શકે યા કલ્યાણ પણ હોઈ શકે. શાસિત પ્રજાની સત્તઓ કરી રહેલી છે. આ સામ્રાજ્યવાદનું સૂક્ષમ સ્વરૂપ ઉન્નતિ પણ થાય ને વિકાસને રૂંધવામાં પણ આવે. જ છે. શ્રી રેમન્ડ બુલે કહ્યું છે તેમ, “ એક સરકારે આમ આ રાજકીય સિદ્ધાંતને ભૌતિક વિજ્ઞાનના કોઈ બીજી સરકાર પાસે મૂકેલી દરેક ગેરવાજબી માગણી સિદ્ધાંતને જેમ સમજાવી ન શકાય. તે એક સંબંધ અને દરેક આક્રમક યુદ્ધ સામ્રાજ્યવાદી કહી શકાય.” સૂચવે છે - બે પ્રજાઓ વા દેશો વચ્ચેને. આજે પણ વીસમી સદીના રાજકીય ચિંતકોએ પોતપોતાની દષ્ટિએ રશિયા તેને પશ્ચિમની શાહીવાદી નીતિ તરીકે જુએ છે
સામ્રાજ્યવાદનું અર્થઘટન કર્યું છે તેને અભ્યાસ તે સામ્યવાદ વિરોધીઓ તેને વિયેતનીતિ ગણે છે કરતાં કેટલાંક તારણે કરી શકાય તેમ છે - સામ્રાજ્યવાદમાં અને તટસ્થ ઉપરોક્ત બંનેની નીતિ તરીકે તેને જુએ છે0
Bibliography 1. Moon, Parker T. Imperialism and the 13. Palmer and Perkins. International, World Politics.
Relations. 2. Bonn, Moritz J. Imperialism-Encyclop- 14. Cady, John F. The Roots ot French aedia of Social Sciences, Vol. VII.
Imperialism in Eastern Asia, 3. Morgenthau, Hans J. Poltics Among 15. Clark. Grover, The Balance Sheets of Nations.
Imperialism : Facts and Figures on
Colonies. 4. Palmer, A.W. A Dictionary of Modern History-1789-1945.
16. Kohn, Hans, Reflections on Colonialism. 5. H. Venkatasubbiah, Asia in the Modern
17. Adam, Thomas R., Modern Colonialism : World.
Institutions and Policies.
18. Crozier, Brian, Neo-Colonialism. 6. Panikkar K.M. Asia and the Western
19. Koebner, R. and H.D. Schmidt, ImperiDominance.
alism. 7. Winslow, E.M. The Pattern of Imperi. 20. Langer, William L., The Diplomacy of alism.
Imperialism. 8. Nkrumah, Kwame, Neo-Imperialism. 21. Lanin, V.1. Imperialism : The Highest 9. Beard, Charls A., American Foreign Stage of Capitalism. Policy in the Making.
22. Stalin, Josef, Marxism and The Na10. Hobson, J.A. Imperialism.
tional and Colonial Question, 1. Buell, Raymond L. Internalional Rela- 23. Townsend, Mary E., European Colonial tions.
Expansion Since 1871. 2. Hodges, Charls, The Background of 24. Schumpeter, Joseph A., Imperialism and International Relations.
Social Classes
als,
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org