Page Text
________________
સંદર્ભગ્રંથ ભાગ-૨
૧૯૯
ન () વિશાળ આફ્રિકા અને એશિયાના જમીન છે. આ રણ સહરાના રણ જેટલું સૂકું નથી કારણ કે ખોના દરના અંદરના ભાગમાં જ્યારે ભેજવાળા પવને તેના સૌથી સૂકા ભાગમાં પણ વર્ષે સરેરાશ ૧૨૫ મિલિપહોંચે છે, ત્યારે આ પવનોમાં ભેજનું પ્રમાણ લગભગ મીટર વરસાદ પડે છે. તેથી તે સહરાના રણ જેવું વેરાન ખલાસ થઈ ગયું હોય છે. આફ્રિકામાં સહરાનું રણ અને નથી. અરબસ્તાનના રણનો ત્રીજો ભાગ રેતાળ છે, જેમાં ઓસ્ટ્રેલિયાનું રણ વિશાળ વિસ્તાર ધરાવતાં હોવાથી રેતીના ઢુવા ૨૫૦ મીટરની ઊંચાઈ સુધી પહોંચે છે. ભેજવાળા પવને છેક અંદરના ભાગમાં પહોંચે છે. ત્યારે દક્ષિણ તરફ અને અગ્નિ દિશામાં ૪૦૦-૫૦૦ મીટરની ભેજ નહીવત હોવાથી વરસાદ ૧૦૦-૧૫૦ મિલિમીટર ઊંચાઈના પહાડો પણ છે. આ રણ પ્રદેશમાં આવેલા દેશોમાં જેટલું જ પડે છે. ભારતનું રાજસ્થાનનું રણ પણ આ પ્રવાહી સોનારૂપી ખનિજ તેલ મળવાથી વસતી વધવા જ રીતે બન્યું છે. ભાસ્કના આ રણમાં પણ વરસાદ લાગી છે અને સાથે સાથે આર્થિક વિકાસ ઝડપી ૧૫૦-૨૦૦ મિલિમીટર પડે છે.
બન્યો છે. (૩) વિવિધ ખંડનાં રણે
થરપાકર (Tharparkar)નું રણ ભારત અને પાકિસ્તાવિશ્વના જુદા જુદા ખંડોમાં રણ આવેલાં છે તેમાં નમાં વિસ્તરેલું છે જે ૬ લાખ ચોરસ કિલોમીટર વિસ્તાર દુનિયાનું સૌથી મોટું રણ આફ્રિકા ખંડમાં આવેલું ધરાવે છે. આ રણના કુલ વિસ્તારના ૨૨ % વિસ્તારમાં સહરાનું રણ છે. આફ્રિકા ખંડની ઉત્તરમાં આ રણ તા ૧૨૫ મિલિમીટર કરતાં પણ ઓછો વરસાદ થાય છે. પશ્ચિમે એટલાંટિક મહાસાગરથી પૂવે રાતા સમુદ્ર સુધી એક દંર ૪ લાખ ચોરસ કિલોમીટર જેટ
એકંદરે ૪ લાખ ચોરસ કિલોમીટર જેટલું રણ ખેતી આશરે ૧૬૦૦ કિલોમીટર અને સુદાનથી ભૂમધ્ય સમુદ્ર માટે નકામું છે. સધી લગભગ ૧૯૦૦ કીલોમીટર સુધી ફેલાયેલું છે. સહેરાનું દક્ષિણ ગોળાર્ધમાં સૌથી મોટું રણ એર ટ્રેલિયાનું કંઈ માત્ર રેતીનું રણ નથી, એમાં ૩૫૦૦ મીટર (૧૧,૫૦૦
° છે જે ૩૨ લાખ ચોરસ કિલોમીટર જેટલા વિસ્તાર
છે કટ) સધીની ઊંચાઈવાળા પર્વતે પણ છે જેમની ટોચ પર ધરાવે છે-બીજા અર્થમાં ઓસ્ટ્રેલિયાના ૪૦ % ભાગમાં હિમ પડે છે. ૯૩ લાખ ચોરસ કિલોમીટરના વિસ્તારમાં
રણું વિસ્તરેલું છે. રણના મધ્ય ભાગમાં અતિ શુષ્ક પથરાયેલા આ રણમાં વસતી ફક્ત ૭૦ લાખ જેટલી
વિસ્તાર છે. મધ્ય-પૂર્વમાં કેટલાંક સરોવરો છે પણ તેના કે ભારતના કલકત્તા શહેર જેટલી જ વસે છે. આ રણના
પાણીને ઉપગ થતું નથી. પશ્ચિમ તરફ કિંમતી દસમા ભાગમાં રેતીના ઢુવા ( Sand dunes ) છે. ખનિજો મળી આવતાં વસતી વધવા લાગી છે. રેતીને આ વા ૧૫૦-૨૨૫ મીટર ઊંચા હોય છે. પવન ચારે દિશા એટલે ત્યારે તે હવા પણ ઝડપથી બદલાઈ ૮ લાખ ચોરસ કિલોમીટર વિસ્તાર દક્ષિણ જતા જોવા મળે છે. આજે જ્યાં રેતીનો ઊંચે ડુંગર આફ્રિકામાં આવેલું કલહરીનું રણ ધરાવે છે, કલહરીન હોય ત્યાં આવતી કાલે સપાટ મેદાન જ હોય! આફ્રિકા રણમાં આદિવાસી બુશમેન હજી પુરાતન માનવીનું જીવન ખંડને લગભગ ત્રીજો ભાગ રોકત આ રણપ્રદેશ એક ગાળે છે. તેઓ શિકાર ઉપર નભે છે. શરીરે ખડતલ સરોવર પણ ધરાવે છે.
હોવા છતાં ભટકતું જંગલી જીવન ગાળે છે. દક્ષિણ સહરામાં ચાડ (chad) સરોવર ઋતુ પ્રમાણે દક્ષિણ અમેરિકામાં ચાલી અને પેરુમાં આવેલ ૧૫-૨૫ હજાર ચોરસ કિલોમીટરમાં પથરાયેલું છે. આ આટકામાનું રહ્યું છે તે રણું ૩,૬૪૦૦૦ ચોરસ કિલોમીટર સરોવરમાં વર્ષાઋતુ દરમ્યાન પાણી પુરવઠો રહે છે, વિસ્તાર ધરાવે છે. આ રણ ઓછામાં ઓછા વરસાદ પછી ઉનાળાની શરૂઆત થતાં સુકાઈ જાય છે. તેમ છતાં માટે નામચીન છે. વર્ષે ૧૦-૧૨ મિલિમીટર પણ નહીં! અહીંના હરિયાળા રણદ્વીપમાં ૫૦,૦૦૦ માણસે બાજરી વર્ષો સુધી તેમાં જરાય વરસાદ ન પડે અને કઈ વાર અને ખજૂર ઉગાડે છે.
સારું ઝાપટું આવી જાય તે “ જળપ્રલય” કરી નાખે ! સહરાના રણથી અર્ધી વિસ્તાર ધરાવતું આરબ ઉત્તર અમેરિકામાં યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ ઓફ અમેરિકામાં દ્વીપકલ્પનું રણ એ એશિયા ખંડના પશ્ચિમમાં આવેલું સોનાનું રણુ બીજાં રાની સરખામણીમાં નાનું રણ છે. આ રણ અરબસ્તાનના રણ તરીકે પણ ઓળખાય ગણી શકાય. આ રણમાં ખનિજ સંપત્તિ પ્રાપ્ત થતાં,
દકિ
Jain Education Intemational
For Private & Personal use only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005147 |
| Book Title | Vishwani Asmita Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nandlal B Devluk |
| Publisher | Yogesh Advertising Service Bhavnagar |
| Publication Year | 1981 |
| Total Pages | 1316 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 59 MB |