________________
૧૦૮
વિશ્વની અસ્મિતા
સંદેશમાં એમણે કહ્યું છે કે માનવજાતિની એકતાનું કામ બીજા વિશ્વયુદ્ધની યંત્રણાઓથી માનવજાતિનો આત્મા જગતમાં ચાલી જ રહ્યું છે અને આજનાં અધકચરાં જ્યારે ફરીથી હલી ઉઠયો ત્યારે અગ્રણી રાજપુરુષે આંતરરાષ્ટ્રીય સંગઠનો ભયંકર મુસીબતો વચ્ચે એ માટે અને ચિંતકએ આંતરરાષ્ટ્રીય શાંતિ અને સલામતીની મથામણ કરી રહ્યાં છે. એમણે એક એવા વિધસંઘની રક્ષા કાજે સશસ્ત્ર આક્રમણ સામે અસરકારક સામુદાયિક ક૯૫ના કરી છે જે આખી માનવ જાતિ માટે વધુ ઉમદા ઉપાય જવા અર્થે એક વિશ્વસંસ્થાની અનિવાર્ય અને ઉજજવળ જીવનના બાહ્ય આધારરૂપ બની શકે. એના આવશ્યકતાનો ફરી અનુભવ કર્યો. પરિણામે ૧૯૪૫માં ૫૦ અગ્રિમ પગથિયાં તરીકે જગતભરમાં વિભિન્ન સામાજિક રાષ્ટ્રોના સભ્યપદ સાથે યુન-વિશ્વરાજ્ય સંઘની સ્થાપના સંગઠન ધરાવતા પ્રદેશો વચ્ચે શાંતિમય સહ-અસ્તિત્વના થઈ. આજે એની સભ્ય સંખ્યા ૧૪૨ છે. એનો આરંભ કાળની પણ એમણે સંકલ્પના કરી છે. આવા સહ-અસ્તિત્વ. ઘણી ઊંચી આશા સાથે થયો હતો. એમાં મનુષ્યનાં ના પરિણામે એક એવી સ્થિતિ સરજાતી જાય છે જેમાં યુગજનાં સ્વપ્નો અને ઉત્ક્રાંતિ પામતી પ્રકૃતિનાં પ્રમુખ સિદ્ધાંતો અને વાદાની મર્યાદાઓથી ઉપર ઉઠાય. આર્થિક લક્ષ્ય સાકાર કરવાની ખેવના હતી. માનવ એકતાના ક્ષેત્રે વિનિમયનો સંબંધ વધતો જાય અને રાષ્ટ્ર વિજ્ઞાન આદર્શની સિદ્ધિ માટેના બીજા પ્રયત્નોની તુલનામાં આ અને કલાનાં ક્ષેત્રોમાં વધુ નિકટ આવે..
પ્રયત્ન વધુ હિંમતભર્યો અને ઉમદા હ; છતાં ફરી
એકવાર જગતના આ વિશ્વવ્યાપી સંગઠનના બંધારણમાં પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધની યાતનાઓને પરિણામે ભવિષ્યમાં
જ કેટલીક નબળાઈઓ વણાઈ ગઈ હતી. સલામતી યુદ્ધોને રોકી શકે એ વિશ્વસંઘ રચવાની તીવ્ર ઝંખના
સમિતિમાં પાંચ મહાસત્તાઓ માટે “વિટેની જોગવાઈ જાગી. લોકેએ અને સરકારોએ આંતરરાષ્ટ્રીય કક્ષાએ
દ્વારા આપખુદી તત્વ ટકાવી રાખવામાં આવ્યું, જેણે કાંઈક વ્યવસ્થા જાળવી રાખવા માટે એક વિશ્વસંઘની
એના તંત્રને, એમની કામગીરીને શિથિલ બનાવી દીધી. કાયમી આવશ્યકતાનો અનુભવ કર્યો. અને એમાંથી લીગ
' જો કે આ સંગઠનના અભાવમાં જગતની પરિસ્થિતિ એફ નેશન્સનો આરંભ થયો. એના નિર્માણની પાયાની
ઘણી વધારે ભયંકર બની જઈ, ન સુધરી શકે એ હદ દૃષ્ટિ કાંઈક અરપષ્ટ હતી તથા એનું ઘડતર પણ સારી
સુધી વણસી ગઈ હત; છતાં આ મહાન અને મહત્ત્વપૂર્ણ રીતે ન થઈ શક્યું; તેથી એમ લાગતું હતું કે એનાથી
સંસ્થાની બાબતમાં હવે એ નિરર્થક બનતી જાય છે ઈષ્ટ હેતુની સિદ્ધિ તો નહિ જ થઈ શકે. અને ખરેખર
એવી ભાવના સર્વવ્યાપી બની ચૂકી છે. પણ આજના તે અલપજીવી જ બન્યું; છતાં એના દ્વારા વ્યવહારની
આ વિશ્વરાજ્યસંઘને માનવ પુરુષાર્થની કે પછી પ્રકૃતિની કક્ષાએ વિશ્વસંધ દ્વારા સુમેળ સાધવાના સહકારી પ્રયાસના
કામગીરીની અંતિમ ઊપજ ગણવાની જરૂર નથી. આરંભ માટેનું પ્રથમ વિચારબીજ તો પ્રાપ્ત થયું, ભલે
એ તે એક અપૂર્ણ આરંભ છે જે એક પ્રાથમિક પ્રસ્થાન પછી એના ઉમદા સંક૯પ એના બંધારણની વ્યવહાર
તરીકે ઉપયોગિતા ધરાવે છે. એમાંથી પછી એક વિશાળ સંબંધી નબળાઈઓને કારણે કંઠિત થઈ ગયા હોય. એના
અને વધુ અસરકારક સંસ્થા વિકાસ પામી શકે છે, જેની બંધારણમાં કોઈ પણ પગલું ભરવા માટે સર્વસંમતિ
છાયામાં જગતનાં તમામ રાષ્ટ્ર એક આંતરરાષ્ટ્રીય ભૂમિકાએ મેળવવાનો આગ્રહ મૂકવામાં આવ્યો હતો. એના જ
માનવજાતિની પ્રગતિ માટે સહયોગી બની શકે. પરિણામે એ એક શક્તિહીન સંગઠન બની ગયું. હકીકતમાં તો એ ખાસ કરીને યુરોપની મહાસત્તાઓની આપખુદીનું આજે જગતભરમાં અનેક વ્યક્તિઓ અને બિનજ તંત્ર બની રહ્યું હતું. એ મહાસત્તાઓએ એને ઉપયોગ સરકારી સંસ્થાઓ માનવ એકતાની સિદ્ધિ માટે સક્રિય જગતના કલ્યાણ અર્થે કરવાને બદલે યથાવત્ સ્થિતિને રીતે કામ કરી રહી છે. વિશ્વ સમુદાય પાસે જે કાંઈ ટકાવી રાખવા માટે કે પછી પિતાની નીતિરીતિની અભિ અપેક્ષાઓ રાખવામાં આવે છે તે સર્વની સિદ્ધિ માટે, વૃદ્ધિ માટે જ કર્યું. છતાં એક સંગઠિત રૂપે વિશ્વસંસ્થા સંસ્કૃતિઓના સમન્વય માટે, જગતના તમામ લોકોની સ્થાપવાનો યત્ન તો થયો અને જે થોડો સમય એ ટકી વિભિન્નતાની ભીતર રહેલી એકતાને સાકાર કરી શકે શકી એ દરમિયાન એ માનવજાતિ માટે એક મહત્વપૂર્ણ એવી વિશ્વસંસ્કૃતિની સ્થાપના માટે, જાગતિક એકતા ઘટના હતી, જેનાથી માનવજાતિના ઇતિહાસમાં એક માટે, કેળવણી માટેની રાજકીય તથા વહીવટી વિશ્વસરકાર નવા યુગનો આરંભ થયો.
માટે, માનવસ્વભાવના રૂપાંતર દ્વારા કે કાયદા દ્વારા
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org