Page Text
________________
૫૨૨
ભારતીય અસ્મિતા
"
ચાલય મા
રાઈ -
કિનારે વેપાર અર્થે વસેલી ખ્રીસ્તી પ્રજાઓએ પણ પ્રેસ વગેરે જેસલમેર અને બીકાનેરનાં રાજવીઓએ પોતાના ગ્રંથાલય સુવિધાઓથી પુસ્તક બહાર પાડવા માંડયા.
સ્થાપ્યાં હતા. મંગલકાળના આખરી વર્ષોમાં નાદીરશાહની ચડાઈ પછી
| મોગલકાળનો મૃત્યુઘંટ વાગતા અને પરદેશી સરાઓના મજબૂત મોગલકાળનું શાહી ગ્રંથાલય રફેદફે થઈ ગયું કહે છે કે કેટલાંક
પગદંડ સાથે ૧૮માં સૈકાને ઉતાર કાળ શરૂ થયો. રાજ કારણ પુસ્તકે નાદીરશાહ ઈરાન લઈ ગયો. ૧૭ અને ૧૮મા સૌ કા દરમિ
સમાજધર્મ. વગેરે પર અસર પડવા માંડી ભારતની સંસ્કૃતીક થાન પિટુગીઝ, ડચ, ફ્રેન્ચ, ડેનીશ અને અંગ્રેજ પ્રજા વેપાર અર્થે
પરંપરા અને પરદેશી સાંસ્કૃતીક પરંપરા એક મેકની ભારત આવી ૧૬માં સૌ કાથીજ પશ્ચિમ ભારતના કિનારા પર પગ
વધુ નજદીક આવ્યા એક નવો જ વળાંક લઈને ભારતીય દંડે જમાવી, ગોઆ, દમણ અને દિવસે થાણું નાખીને પડેલી
સંસ્કૃતી દૃશ્યમાન થઈ ઈ. સ. ૧૭૫૭ થી ૧૮૫૭ દરમિયાન પોર્ટુગીઝ પ્રજાઓ રોમન કેથોલિક ધર્મને પ્રચાર શરૂ કર્યો. પ્રચાર
નાં ૧૦૦ વર્ષના ગાળામાં ઘણા ફેરફાર થયા. અંગ્રેજી વેપારીઓ અર્થે પુસ્તકની જરૂર તો ખરીજ અકસ્માત એબિસીનીયા મોકલવા
હવે ધીમે ધીમે ભારતીય રાજકારણમાં વધુ રસ લેતા થયા પગલેની તૈયાર કરેલું મુદ્રણ યંત્ર ભારત ઉતારવું પડયું. ત્યારથી જ ભારતમાં
પડતી પછી મરાઠી સત્તાનો ઉદય થયો પુનામાં પેશ્વાઓ અધીકાર પ્રેસની શરૂઆત થઈ. પોર્ટુગીઝ ભાષામાં પુસ્તકો છપાવા માંડ્યા.
પદે આવ્યા મરાઠી રાજય કાળ દરમિયાન પુના. પૈઠણ, સતારા, તે પછી તો તામીલ અને મલયાલમ ભાષામાં ખ્રીસ્તી ધર્મના પુસ્તકો
કોલ્હાપુર, નાગપુર, અમદાવાદ, પૈઠણ વગેરે સ્થળોએ વિદાકેન્દ્રો તયાર થવા માંડયા પોર્ટુગીઝ મિશનરીઓએ કેળવણીની સાથે
ફૂલ્યા ફાલ્યા, મરાઠી અને મોદી ભાષામાં ઘણું ગ્રંથે તૈયાર થયા ગ્રંથાલય ડોકિયા કરવા માંડયા. આમ પરદેશી પ્રજાઓના ગ્રંથાલયો
મરાઠી સરદારોમાં સીંધીઆ, હેકર ભોસલે અને ગાયકવાડ આ ભારતમાં અરિત્વમાં આવ્યા હૈદરઅલીએ સ્થાપેલા પૈસુર રાજયમાં
સરદારેએ પેશ્વાઈ નબળી પડતા તાના સ્વતંત્ર રાજ શ્યાટીપુ સુલતાનનું ગ્રંથાલય આ કાળમાં જાણીતું હતું. કહે છે કે
પ્યાં તેમના મહાલયમાં પણ ગ્રંથાલયને થાન હતું અંગ્રેજ પાદતેના ગ્રંથાલયમાં ઉત્તમ ગ્રંથ હતા, જેમાનાં કેટલાક પરદેશ જતા
રીઓએ કેળવણી દ્વારા ધર્મ પ્રચાર શરૂ કર્યો હવે આ પ્રજાએ રહ્યાં છે.
ભારતમાં સક્રિય અને સર્વાગી રસ લેવા માંડ્યા. ઇ. સ. ૧૬૯૮માં બુહલર નામનો ઓરિએન્ટલ સ્ટડીઝને જર્મન અભ્યાસુ નોંધે ખ્રી તીધર્મ પ્રચાર સંધ સ્થપાયે શાળાઓ કલેજે અને મુદ્રણ છે કે ગુજરાતમાં બે જૈન અપાશમાં ૩૦,૦૦ જેટલી હસ્તપ્રતો સંસ્થા સ્થપાયા ફેટ સેટ ડેવિડ અને ફેટ સેંટ જજ ખાતે હતી જેમાં તત્ત્વજ્ઞાન, ધર્મ, સાહિત્ય, વ્યાકરણ, વિજ્ઞાન વિગેરે ગ્રંથાલયે શરૂ થયા. ઈ. સ. ૧૬ ૬૩માં ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપનીને વિલે પાલી, અર્ધમાગધી અને સંસ્કૃત હતા. આજ સમયે ડીરેકટર્સ તરફથી જે ગ્રંથે મળ્યા હતા તેમાંથી ફોટ સેંટ જયોદક્ષિણમાં તાંજોરમાં એક ગ્રંથાલય હતું. જે સર વતી મહેલ તરીકે જનું અને મલેડન નામના એક પાદરીનાં સંગ્રહ માંથી જે ગ્રંથ ઓળખતા હતા આ ગ્રંથાલયમાં ૧૮૦ ૦ ૦ જેટલા તાડપનાં ગ્રંથો મળ્યા તેમાંથી ફેટ સેંટ ડેવીડનું ગ્રંથાલય થપાયું. હતા. દેવનાગરી, સંસ્કૃત, તેલુગુ, મલયાલમ, બંગાળી, પંજાબી તેમજ કાશ્મીરી ભાષામાં એમ લગભગ ૨૦ ૦ ૦ ગ્રંથ હતા. બંગાળના યુરોપિયન ગ્રંથાલયની સ્થાપના ઈ. સ. ૧૭૦૦માં મહારાજા સરભોજીએ ઈ. સ. ૧૮૨૦ તેનું પુનરૂત્થાન કર્યું તેનાં થઈ આ ગ્રંથાલયનાં વિકાસમાં બેન્જામીન આદમ્સ નામના ગૃહદીકરા શીવાજીએ કેટલાક બીજા ગ્રંથે ઉમેરી તેને વિકાસ કર્યો. રથનો ફાળો હતો. ઈ. સ. ૧૭૦૯માં ખ્રીસ્તી ધર્મ પ્રચાર સંઘે એક તેની કેટલીક હસ્ત ગાંધાર લિપિમાં છેઆજે પણ આ ગ્રંથાલય સ્થાપ્યું. ઈ. સ. ૧૭૮૪માં કલકત્તામાં એસિઆટિક ગ્રંથાલય હયાત છે.
રીસર્ચ સેસીયટી ચોપાઈ આ સોસાયટીને ધ્યેય ઓરીએન્ટલ
લીટરેચલ અને ઈડ લેજીકલ લીટરેચલ પર સંશોધન એ હતા. વારાણસીમાં એક પ્રાચીન કાળથી ભારતનાં ધર્મસ્થાન તરીકે
આ સંસ્થા એક અગત્યનાં સંશોધન અને વિઘાકેન્દ્ર તરીકે જાણીતી જાણીતું છે. સંસ્કૃતિ અને ધર્મનું એ પરંપરાગત કેન્દ્ર છે. બન્ને
થઈ આજે પણ તે જગમતદાર છેઆની થાપનામાં વિદાન નામને જેન્ચ મુસાફર તેને ભારતનાં એથેન્સ તરીકે ઓળખાવે
અંગ્રેજી અને ભારતીય તદવિદોનો સારો એવો ફાળો છે. વન છે. બનઅર ૧૭ મા સૈકા દરમિયાન ભારતમાં રહ્યો હતો તે
હેસ્ટિંગ્સ આ સં થાને પહેલે આશ્રયદાતા હતો. તેણે આ વખતનાં જાણીતા સાક્ષર કવિન્દ્રાચાર્યના નિવાસ સ્થાનની મુલાકાત
સંસ્થાને દરેક જાતનું ઉત્તેજન આપ્યું. તેણે જ આ સંસ્થામાં લેતા તે નોંધે છે આ વિદ્વાનો ગ્રંથ સંગ્રહ ઉત્તમ કોટિને છે.
સર વિલિયમ જેમ્સ જે કલકત્તાની વડી અદાલતનો એક જજ મુખ્યત્વે સંસ્કૃત ગ્રંથોથી સભર આ ગ્રંથાલયનો ઘણા પંડિતો ઉપયોગ કરતાં.
હતો. તેને પ્રમુખ બનાવ્યો વિનિયમ જોન્સ તેનો આજીવન સભ્ય રહ્યો
તે એક પ્રખર ભાષાવિદ હતો. તેર જેટલી ભાષાઓ તે જાણતા અંબર નરેશ અને જયપુરનાં સ્થાપક મહારાજા સવાઈ જયસિડે હતો. વિવિધ ગ્રંથોથી સભર આ સંરયાનું ગ્રંથાલય આજે ઘણી ઈ. સ. ૧૭ર૪ માં તેમના રાજ મહાલયમાં એક ગ્રંથાલય વસાવ્યું અગત્ય ધરાવે છે. તેમાં ૧૮મી અને ૧૯મી સદીના ઉત્તમ ગ્રંથ છે. હતું. તે જબરા વિધા વ્યાસંગી હતા. તેમના સંગ્રહમાં મુખ્યત્વે સંસ્કૃત, અરબી, ફારસી, અમી, હિન્દુસ્તાન, નેપાળી વગેરે ભાષા ખગોળ, સંસ્કૃત ગ્રીક અને અરબી સાહિત્ય હતું. આ ઉપરાંત લખાયેલ હસ્તપ્રતો આ ગ્રંથાલયમાં છે.
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005144 |
| Book Title | Bharatiya Asmita Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nandlal B Devluk |
| Publisher | Yogesh Advertising Service Bhavnagar |
| Publication Year | 1972 |
| Total Pages | 1228 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 104 MB |