Bharatiya Asmita Part 1

SR No.: 005144
Original Sutra Author: N/A
Author: Nandlal B Devluk
Publisher: Yogesh Advertising Service Bhavnagar
Publication Year: 1972
Total Pages: 1228
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 104 MB

Page 501

મૃતિગ્રંથ
૫૨૩
૧૯મા સૈકાનું ભારત સંપૂર્ણ રીતે બ્રિટીશ સામ્રાજયની અસર બુહલર ડે. કાશે, ઝી વિગેરેએ આ ગ્રંથાલયનો લાભ લીધે. હેઠળ આવી ગયું. ૧૮૫૭ના બળવા પછી બ્રિટનની રાણી સીધેસીધી ૧૮૮૫માં ઈડીઅન નેશનલ કોંગ્રેસની સ્થાપના થઈ. રાષ્ટ્રિયતાની રીતે ભારપર હકુમત ચલાવવા માંડી. બ્રિટીશ અમલદારો ભાર લાગણીથી પ્રેરાઈ વર્નાકયુલરમાં તે યાર થતાં ગ્રંથ પણ હવે ગ્રંથાતના તમામ રાજ્ય વહિવટના દફતર શોભાવવા માંડયા. બ્રિટીશ લયમાં ખરીદાતાં થયાં. આ પહેલા સ્થપાયેલ તમામ ગ્રંથાલયમાં સિવિલીઅનની અસર હેઠળના ભારતમાં ઘણું પલટા આવ્યા. ફકત અંગ્રેજી પુસ્તક જ ખરીદાતાં સરકારને વાંધા જનક પુસ્તક બાળલગ્નો બંધ થયા, સતીને રીવાજ નાબુદ થયો. ભારતમાં અન્ય સામા- લેવાતા નહી. મુંબઈમાં મુંબઈ યુનિવર્સિટીનું ગ્રંથાલય અને જિક અને ધાર્મિક સંઘે ઊભા થયા, આમાં મુખ્યત્વે ધર્મોસમાજ, બ્રહ્મો- હાફકીન ઈરરટીટયુટનું ગ્રંથાલય જાણીતાં થયા. સમાજ, પ્રાર્થના સમાજ, આર્ય સમાજ અને ધીએાફિકલ સોસાયટી મદ્રાસ અને દક્ષિણ રાજયોમાં ગ્રંથાલય પ્રવૃત્તિ ઘણીજ સારી આ તમામ સં થામના પરિબળે ગ્રંથાલયના વિકાસમાં વર એ હતી. મદ્રાસ યુનિવર્સિટી ગ્રંથાલય અને કોપર ગ્રંથાલય જાણીતા અંશે કામ આપે છે. ઈસ. ૧૮૦૮માં મુંબઈ સરકારે સૌ પ્રથમ થયાં કેન્નાપાર ગ્રંથાલયમાં એપનશેફ પદ્ધતિ પહેલવહેલી દાખલ ગ્ર થાલયના વિકાસ માટે નાણાં મંજુર કર્યા. ૧૮૧૩માં બ્રિટીશ થઈ આ ઉપરાંત અન્ય કલબ ગ્રંથાલય હતા. માયસોર અને હૈદ્રાસરકારે ભારતમાં સાંસ્કૃતિક વિકાસાથે ખાસ વિચાર્યું, અને નાણુ બાદ પણ ગ્રંથાલય પ્રવૃત્તિમાં ખાસ્સા આગળ હતા. ફાળ યા. ઈ.સ. ૧૮૩૫માં કલકત્તામાં એક ગ્રંથાલય સ્થપાયું તે ગ્રંથાલય સબસ્ક્રીપાન કક્ષાનું ગ્રંથાલય હતું. આ પછી આ કલાની
- બિહારમાં ખુદાબક્ષ ગ્રંથાલય નોંધપાત્ર છે. ઈ. સ. ૧૮૯૧ માં ઘણી નેટીવ લાયબ્રેરી રથપાઈ. આ સઘળી ભારતમાં વસતા યુરોપિ. ખાનબહાદૂર ખુદાબક્ષના દીકરાએ તેને સ્થાપેલું. અરબી, ફારસી યન અને અગ્રણી શ્રીમતિ અને વિદાનાના લાભાર્થે સ્થપાઈબ્રિટન અને ઉર્દૂ ગ્રંથ માટે તેમજ મુસ્લીમ થીએલજી માટે તે જાણીતું છે. અને અમેરિકામાં આ સમયે આવી જાતના સબક્રીન ગ્રંથાલ
| ગુજરાતમાં સર એલેકઝાંડર ફેલ્સ જેવા વિદ્વાન અંગ્રેજ જ મુખ્યત્વે હતા. આ જાતના ગ્રંથાલયે લાંબા ગાળા સુધી
અસર હેઠળ ત્રણેક ગ્રંથાલયો સ્થપાયા. ઈ. સ. ૧૮૪૮ માં ગુજરાત ભારતમાં ચાલુ રહ્યા.
વર્નાકયુલર સોસાયટી અમદાવાદમાં રથપાઈ. એક નેટીવ લાયબ્રેરી કલકત્તામાં ૧૮૩૫માં સ્થપાયેલ ગ્રંથાલય, સકર્યુલેટીંગ કે સ્થપાઈ. સુરતમાં ૧૮૫૦ માં એન્ડ્રુઝ લાયબ્રેરી સ્થપાઈ. આ છેલા રેફરન્સ લાયબ્રેરી માત્ર હતું. ઈ.સ. ૧૮૪૮માં તેને એક નવા મકા- એ શ્ર ચાલયાના ઉપયોગ ફક્ત યુરોપિઅન કરતા. ૧૮૫ નમાં ખસેડવામાં આવ્યું. સર ચાર્લ્સ મેટટ્ટાફે આ ગ્રંથાલયમાં અમદાવાદના અગ્રણી હિમાભાઈ એ 2 થાલય
અમદાવાદના અગ્રણી હિમાભાઈ એ ગ્રંથાલય માટે નાણાં આપ્યા. ખૂબ રસ લીધો. તેના યનથી આ ગ્રંથાલય જાહેર ગ્રંથાલય થયું. જેમાંથી હિમાભાઈ » યાલય સ્થપાયું. ૧૮૭૦ માં આપારાવ બે ગાળ ગ્રંથાલય પ્રવૃત્તિમાં આ ગ્રંથાલયને બહુ મોટો કાળ છે. ભોળાનાથ ગ્રંથાલય સ્થપાયું. ૧૮૯૨ માં નડિઆદમાં ડાહીલક્ષ્મી ઈ. સ. ૧૯૦૨માં ઈમ્પીરીઅલ લાયબ્રેરી એકટ પસાર થશે તે ગ્રંથાલય થપાયું. ભરૂચમાં રાયચંદ દીપચંદ ગ્રંથાલય સ્થપાયું. પછી બ્રિટીશ સરકાર તેના વિકાસ માટે સક્રિય બની તે પછી (૧૮૫૫) ગોધરામાં ટુઅર્ટ ગ્રંથાલય રથપાયું' (૧૮૬૬) અંકલેશ્વરમાં કઝન જેવા વિચક્ષણ અને બુદ્ધિમંત વાઈસરોયે આ ગ્રંથાલયના પરીટ ગ્રંથાલય સ્થપાયું' (૧૮૮૮). આ તમામ ગ્રંથાલયે સાવ વિકાસ માટે ઘણું કર્યું. હવે તેને “ઈમ્પીરીઅલ લાયબ્રેરી’ નામ જનિક ન હતાં. ફકત ઉપલા સ્તરના લોકો તેને ઉપયોગ કરતા. મળ્યું. જહાની મેકફાલેન તેને પહેલે ગ્રંથપાલ નિમાયો તે પછી
સૌરાષ્ટ્ર અને કચ્છમાં ગ્રંથાલય સ્થાપના નીચે પ્રમાણે હતી. હરિનામંડે ગ્રંથપાલ થયા. આજ ઈમ્પીરીઅલ લાયબ્રેરી સ્વતંત્ર
લેંગ લાયબ્રેરી, રાજકોટ (૧૮૫૬) લખધીરજી લાયબ્રેરી, રાજભારતમાં રાષ્ટ્રીય ગ્રંથાલય તરીકે ફેરવાઈ છે.
કોટ (૧૮૬૮) ભગવતસિંહજી લાયબ્રેરી, ગેડલ (૧૮૮૪) ગવર્નમેન્ટ આ ઉપરાંત બંગાળમાં બીજા ગ્રંથાલયે સ્થપાયા. ૧૮૫૭ના
લાયબ્રેરી, જુનાગઢ (૧૮૬૭) બાર્ટન લાયબ્રેરી, ભાવનગર (૧૮૮૨). યુનિવર્સિટી એકટ પછી મદ્રાસ, મુંબઈ અને કલકત્તામાં યુનિવર્સિટી
તખ્તસિંહજી લાયબ્રેરી, બોટાદ (૧૮૯૨) મહુવા લાયબ્રેરી, મહુવા સ્થપાઈ તેની સાથે જ કલકતાનું યુનિવર્સિટી ગ્રં થાલય સ્થપાય' (૧૮૭૭) વિકટારીયા જ્યુબિલી લાયબ્રેરી, વાંકાનેર (૧૮૯૧). તદુપરાંત અન્ય કેલેજના ગ્રંથાલો ઊભા થયાં છોલેજીકલ સર્વે
2 આજે ૫ણુ આ ગ્રંથાલયે પ્રગતિશીલ છે. એક ઈડીઆ આ સંસ્થાનું ગ્રંથાલય સ્થપાયું. આ ઉપરાંત અન્ય આ ઉપરાંત શ્રી રાયચુરા અને પઢિઆરજી દારા જ્ઞાનવર્ધક વિધા રસિક શ્રીમતનાં ગ્રંથાલય હતા. બ્રિટીશ અમલદારો ને વાંચનાલયે કીભા કરવામાં આવ્યા છે. કચ્છમાં ઈ. સ. ૧૯૮૬માં મનોરંજન માટે ઠેકઠેકાણે નેટીવ લાયબ્રેરી સ્થપાઈ ઈ. સ. ૧૮૬૬ મહારાવ શ્રી વિજયરાજજી પબ્લીક લાયબ્રેરી થપાઈ. જે જૂનામાં માં ઈડીઅન મ્યુઝીઅમ એકટ પસાર ચં અને મ્યુઝીઅમ લાય- જૂની છે. બ્રેરી દષ્ટિ ગોચર થવા માંડી.
વીસમી સદીની શરૂઆતમાં ગ્રંથાલય પ્રવૃત્તિમાં વડોદરા રાજ્ય મુંબઈ શહેરમાં ૧૭૧પમાં ગ્રંથાલય સ્થપાયું. ૧૮૯૪માં રોયલ ભારત ભરમાં મોખરે છે. તે વખતના વડોદરા રાજ્યના મહારાજા એસિઆટિક સોસાયટી સ્થપાઈ અને ગ્રંથાલયે આકાર લીધે. પ્રાચ્ય સયાજીરાવ ગાયકવાડ (ત્રીજા) કેળવણીમાં ઘરે રસ લેતા. પુસ્તકાલય વિઘાના ધુરંધર પંડિતે જેવાં કે તેલંગ, ભગવાનલાલ, ઈદ્રજી, પ્રવૃત્તિના તેઓ આદ્ય પ્રવર્તક હતા. પરદેશની મુલાકાત દરમિયાન
Jain Education Intemational