________________
724
તપાગચ્છાધિષ્ઠાયક
વાસણા ગોદાવરી : ધાતુનું બિંબ અદ્ભુત છે. મુદ્રા અલૌકિક છે, આગળ કહેલા મુદ્રા–ચિહ્નની પૂર્ણતા સ્પષ્ટ જણાઈ આવે છે.
માટુંગા-મુંબઈ: જામનગર (દેવબાગ): રત્નની માળાના સ્થાને આશીર્વાદ આપતો હાથ બતાવાયો છે.
મોટીમારડ : ભાવનગર મોટું દેરાસર ઃ બિંબ પ્રાચીન–પ્રભાવશાળી છે.
ગોવાલિયા ટેન્ક : વાંકી : અર્વાચીન મુદ્રાઓમાં માળા-ત્રિશૂળ-નાગપાશ વિગેરેના સ્થાને બીજોરું-કમળ–આશીર્વાદ મુદ્રા વગેરે બતાવાયાં છે. [ આનો ઉલ્લેખ કયાંય જોવામાં આવ્યો નથી. ]
અથણી-કર્ણાટકઃ મૃગદળના સ્થાને તલવાર ધારણ કરેલ છે. .
કુંભોજગિરિ ઃ ૧૩૦ વર્ષ પ્રાચીન આ વીરબિંબ છે. મુખ ઉપર શત્રુંજયનો પહાડ સ્પષ્ટ વિશાળકાય છે. ત્રણને બદલે ચાર-પાંચ હસ્ત અને બિન લાંછન બતાવાયાં છે. [ પ્રાચીન પ્રતિમાઓમાં લગભગ સાત સૂંઢના સ્થાને એક—બે સુંઢ જ હોય છે.]
મીરજ ઃ છના બદલે ચાર હસ્ત અને ચક્રનું લાંછન છે.
નવસારી-આદિનાથ : પ્રથમ સૂંઢમાં કળશના સ્થાને કમળ છે. સાતે સૂંઢ નીચે તરફ ઢળતી છે. હાથમાં ઢાલ-તલવાર છે.
પૂના ગોડી પાર્વેનાથ: ત્રણ સૂંઢવાળો હાથી, શત્રુંજયનું સ્પષ્ટ દર્શન, દષ્ટિ નીચી, આ વિશેષણતાવાળી પ્રાચીન અને ભવ્ય પ્રતિમા છે.
નવસારી – મધુમતીઃ એક સુંઢ, ચતુર્કસ્ત, દષ્ટિ ઉન્નત, પ્રાચીન–પ્રભાવક મુદ્રા છે. લોહાવલા : મૂર્તિ પ્રાચીન–ભવ્યતમ છે.
સાંચોર ઃ ચાર સૂંઢ નીચે ઢળતી-ત્રણ ઉપર તરફ ઢળતી, મુખ્ય ચૂંઢમાં ચામર, અદ્ભુત પ્રાચીન અને પ્રભાવક મૂર્તિ છે.
ભિન્ન ભિન્ન આકૃતિયુકત વીરબિંબો આ ભિન્ન આકૃતિયુક્ત બિંબો તે તે કાળે તે તે પુન્યાત્માઓની માનસ કલ્પનાથી સર્જિત હોય છે. તે બે પ્રકારે જોવા મળે છે. કાં તે મનુષ્યની મુખાકૃતિ સ્વરૂપ હોય છે, કાં પિંડી સ્વરૂપ.
આ મુદ્રાઓમાં નથી જોવા મળતી વરાહની મુખાકૃતિ, નથી જોવા મળતી પભુજાઓ કે તેનાં ચિહ્નો કે નથી જોવા મળતું હાથીનું વાહન.
મહારાષ્ટ્રમાં મહદ્ અંશે શ્રીફળની સ્થાપના કરી રોજ સિંદૂર લગાડતાં લગાડતાં વૃદ્ધિ પામતી સ્થાપના મુદ્રા વિશેષ જોવા મળે છે.
રતલામઃ માત્ર મુખાકૃતિ સ્વરૂપ પ્રાચીન પ્રભાવશાળી બિંબ છે.
પાબલઃ એક ભાઈને સ્વપ્નમાં અમુક મુખાકૃતિનું દર્શન થયું. બીજે દી શ્રીફળના માધ્યમે માણિભદ્રની સ્થાપના કરી. રોજ સિંદૂર લગાડતાં પ્રતિમા મોટી થતી ગઈ. નીચે પિંડ સ્વરૂપ
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org