Page Text
________________
૩૮૮
ધન્ય ધરા
કલકત્તામાં તેમણે ગુજરાત એમેચ્યોર થિયેટરની શરૂઆત તેઓ અત્યંત સાદું જીવન જીવ્યા. સત્તા અને સંપત્તિનો તેમને કરી. અહીં તેમણે અનેક ગુજરાતી કલાકારોની કારકિર્દીના જરાય મોહ ન હતો. વિકાસમાં નોંધપાત્ર ફાળો આપ્યો. ગુજરાતી નાટકો ભજવ્યાં અને
- આઝાદી પછી તેમણે ક્યારેય ચૂંટણીમાં ઉમેદવારી કરી દિગ્દર્શન પણ કર્યું. કલકત્તામાં જ તેમણે ગુજરાતી સાહિત્ય
નહોતી. મંડળની સ્થાપના કરી હતી. તેમની નિયમિતતા, ચીવટ અને સ્પષ્ટવક્તાપણા અંગે મિસાલ અપાય તેવી તેમની કામગીરી હતી.
પત્રકાર જુગતરામ દવે અનેક આર્થિક મુશ્કેલીઓ વચ્ચે પણ તેમણે ‘નવચેતન'
(૧૮૯૨થી ૧૯૮૫) સામયિક ચાલુ રાખ્યું હતું. તેઓ પોતે સિદ્ધ હસ્ત સાહિત્યકાર
ગુજરાતમાં જુગતરામ દવેને સૌ કોઈ ગાંધીવિચારને પણ હતા. ૧૯૧૮માં કાવ્યકલાપ' નામનો કાવ્યસંગ્રહ,
જીવંત રાખનાર મશાલચી તરીકે જાણે, પણ ગુજરાત બહાર પણ ૧૯૨૫માં “જંજીરને ઝણકારે” નવલકથા ઉપરાંત “તાતી
તેમની એટલી જ બધી ખ્યાતિ હતી. ગાંધીરંગે રંગાયા એ અગાઉ તલવાર', “આશાની ઇમારત', “નસીબની બલિહારી', “માનવ
તેમણે પત્રકારત્વક્ષેત્રે પણ મહત્ત્વની કામગીરી કરી હતી. પિતા હૈયાં', “મધુબિંદુ', “સ્મૃતિસંવેદન’, ‘જીવનઘડતર જીવન ઝાલાવાડથી નોકરી માટે મુંબઈ ગયેલા. પ્લેગમાં મૃત્યુ થયું. માતા માંગલ્ય', જેવા ચિંતનલેખોનો સંગ્રહ અને ‘હૈયું અને શબ્દ' જેવા
ડાહીબહેનને લઈ લખતર આવ્યા. મેટ્રિક સુધીનો અભ્યાસ થયો. કાવ્યસંગ્રહ આપનાર ગુજરાતી પત્રકારત્વની વીસમી સદીની
મોટાભાઈએ અમેરિકન કંપનીની નોકરી ગોઠવી આપી. એ પ્રેરક પરંપરામાં ઉદ્દેશીભાઈને યાદ કર્યા વગર આગળ જઈ
દિવસોમાં સ્વામી આનંદનો જાદુઈ પરિચય થયો. શકાય એવું જ નથી.
જુગતરામભાઈની સાહિત્યની અભિરુચિ જોઈ તેમણે નોકરી ચંદુલાલ મણિલાલ દેસાઈ
છોડાવી તેમનો પરિચય હાજી મહંમદ અલ્લારખિયા શિવજી
સાથે કરાવ્યો અહીં તેમને “વીસમી સદી’ સામયિકમાં કામ મળ્યું. (૧૮૮૨ થી ૧૯૬૮ ભરૂચ)
લેખન અને પ્રકાશન અંગેની તાલીમ મળી. સ્વાતંત્ર્ય સૈનિક અને ગાંધીજીના અનુયાયી તરીકે વધુ કર્મચેતનાના પત્રકાર ઝવેરચંદ મેઘાણી જાણીતા એવા ચંદુલાલભાઈ દેસાઈના પત્રકારત્વના ક્ષેત્રમાં પ્રદાન અંગે ઘણી વિગતો નોંધવા જેવી છે. તેમણે આઝાદી
‘રાષ્ટ્રીય શાયર' તરીકે જેમને ખુદ મહાત્માગાંધીએ આંદોલનમાં પોતાની જાત અને તમામ મિલકત આપી દીધી.
નવાજ્યા હોય તેમના વ્યક્તિત્વમાંથી પત્રકારત્વને જુદું પાડવું એ ત્યારબાદ અનેક ટ્રસ્ટોની રચના કરી. આરોગ્યસેવાના ક્ષેત્રમાં
ચેષ્ટા ઠીક નથી. તેમનું સાહિત્ય પત્રકારત્વની પરિપાટી પર મહત્ત્વનું પ્રદાન કર્યું.
સર્જાયેલું--તો તેમનું પત્રકારત્વ સાહિત્યની કંદરાઓમાં ઘુમી
ઘુમીને આવતું હોય તેવું લાગે. હોમરૂલ આંદોલનમાં ભાગ લીધો. અનેક ચળવળોને સફળ નેતાગીરી પૂરી પાડી. લોકોનું મનોબળ દૃઢ કરવા તેઓ
શ્રી ઝવેરચંદ મેઘાણી સર્જક, તદ્ઉપરાંત ખૂબ મોટા કહેતા “શૂરવીરો માથું આપે નાક ન આપે.’ તેમના કામ બદલ
ગજાના સંશોધક તરીકે સદૈવ સ્મૃતિમાં અંકાયેલા રહેશે. તેમને “છોટે સરદાર'નું બિરુદ મળ્યું હતું.
દિવસોદિવસ તેમનો અવાજ વધુ ને વધુ બુલંદ થશે અને વધુ
ને વધુ લોકો તેમને સમજવા તરફ વળશે. “સોરઠનો સાવજ ૧૯૨૯માં તેમણે ‘વિકાસ’ નામનું સામયિક ચાલુ કર્યું
તરીકે જાણીતા આપણા આ લાડીલા સાહિત્યકારે લોકકથાઓ, હતું. તેમના આ ગુજરાતી સાપ્તાહિકમાં તેઓ સ્વતંત્રતા
વ્રતકથાઓ, સંતકથાઓ અને શૌર્યકથાઓનો ખજાનો ખોલી સંગ્રામનો અહેવાલ, ખાદી, દારૂબંધી, અસ્પૃશ્યતાનિવારણ,
આપ્યો હતો. તેમણે લોકગીતો, લગ્નગીતો અને દુહાઓનો ભંડાર ગાંધીજીના વિચારો, દેશનેતાઓનાં પ્રવચનો વિગતે છાપતા હતા.
એકત્ર કર્યો હતો. લોકસાહિત્યનું સંશોધન, સંપાદન અને એ સમયે તે ઘણું લોકપ્રિય સામયિક હતું.
‘કુલછાબ' માટે અવિરત લખતા રહેવું એજ તેમનો જીવનમંત્ર તેમણે “થાયમોસિન' નામની દાંતની દવા શોધી હતી. બની રહ્યો હતો. તેની રોયલ્ટીની રકમ તેઓ પ્રતિવર્ષ દાનમાં આપી દેતા હતા.
સૌરાષ્ટ્રના ઇતિહાસ અને સંસ્કૃતિને તેમણે જીવંત કરી.
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005127 |
| Book Title | Dhanyadhara Shashwat Saurabh Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nandlal B Devluk |
| Publisher | Arihant Prakashan |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 970 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 45 MB |