Page Text
________________
શાશ્વત સૌરભ ભાગ-૧
૩૨૧
વર્ણાનુક્રમણી, કતિઓની વર્ણાનુક્રમણી (જૈન અને જૈનેતર), વિભાગ ૩ ઘણો અગત્યનો છે. તેમાં કુલ ૯ પ્રકરણો છે. કૃતિઓની વર્ણાનુક્રમણી (જૈન કૃતિઓમાં ઐતિહાસિક પદ્ય અને - પ્રકરણ ૧માં હેમચન્દ્રાચાર્યના વ્યાકરણ સમેત પાણિનીના ગદ્ય, કથનાત્મક ગદ્ય અને પદ્ય, જ્ઞાનાત્મક ગદ્ય અને પદ્ય, વ્યાકરણની વાત વણી લેવામાં આવી છે. પ્રકરણ-૨માં પદ્યની કૃતિ, પ્રકારનામસૂચિ, હિંદી-રાજસ્થાની કૃતિ અને જૈનેતર “દેશીનામમાલા” અને “કુમારપાલચરિત' જેવી સાહિત્યિક કૃતિઓ કૃતિઓમાં ઐતિહાસિક ગદ્ય અને પદ્ય, કથનાત્મક ગદ્ય અને વિશેનું લખાણ છે. પ્રકરણ ૩માં હેમચન્દ્રાચાર્યનું જીવનચરિત્ર પદ્ય, જ્ઞાનાત્મક ગદ્ય અને પદ્ય, અન્ય કૃતિઓ, પ્રકારનામસૂચિ અને તેમના સાહિત્યિક પ્રદાન વિશેષ ચર્ચા કરવામાં આવી છે હિંદી-રાજસ્થાની કૃતિ), કૃતિઓની સંવતવાર અનુક્રમણિકા, તે સાથે “સિદ્ધહેમ' વ્યાકરણ વિશે પણ ચર્ચા કરવામાં આવી છે. નામોની વર્ણાનુક્રમણી (વંશનામો, વંશગોત્રાદિ નામો, પ્રકરણ ૪ પણ હેમચન્દ્રાચાર્ય વિશે છે અને તેમાં સંસ્કૃત, પ્રાકૃત સ્થળનામો), પરિશિષ્ટ (સંસ્કૃત-પ્રાકૃત કૃતિઓની વર્ણાનુક્રમણી અને દેશી (ભાષાઓ), “દેશીનામમાલા” વિષયક યોજના, અને લહિયાઓનાં નામોની વર્ણાનુક્રમણી) તથા સાંકેતિક હેમચન્દ્રાચાર્યનું અપભ્રંશ અને અપભ્રંશભેદો અને છેલ્લે અક્ષરોની સમજ (આધારસામગ્રી અને તેનો સાંકેતિક અક્ષરો, | હેમચન્દ્રાચાર્ય પછીની ભાષાકીય સ્થિતિ વર્ણવવામાં આવી છે. ગચ્છનામોના સાંકેતિક અક્ષરો, અન્ય અક્ષરો) જેવી વિપુલ પ્રકરણ ૫ “કુમારપાલચરિત'માં આપવામાં આવેલા અપભ્રંશ માહિતી મળે છે. આઠમા પુસ્તકમાં દેશીઓની અનુક્રમણિકા પદ્યો વિશે નોંધ જોવા મળે છે. પ્રકરણ ૬થી ૮માં હેમચન્દ્રાચાર્યે અને જૈન કથાનામકોશ આપેલાં છે.
રચેલા વ્યાકરણમાં આપવામાં આવેલાં અપભ્રંશ ઉદાહરણો વિશે દસમા ભાગમાં સાત વિભાગો છે. વિભાગ એકમાં ત્રણ
માહિતી મળે છે. પ્રકરણો છે. પ્રકરણ ૧માં સંસ્કૃત અને પ્રાકૃત ભાષાઓ વિભાગ ૪ સોમપ્રભાચાર્ય રચિત કુમારપાળપ્રતિબોધ’ (સ્વાભાવિક ભાષા પ્રવાહો, જૈન સૂત્રોની ભાષા, પ્રાકૃત વિશે છે અને આ વિભાગમાં કુલ પાંચ પ્રકરણો છે. પ્રકરણ ૧માં ભાષાઓ, પ્રાકૃત કવિતાનું ઊંચું આસન, ભૂતભાષાઓ એવી સોમપ્રભસૂરિ વિશે લખાણ છે. પ્રકરણ ૨માં કુમારપાલશૌરસેની અને પૈશાચી, અપભ્રંશ અને જૂની હિંદી-ગુજરાતી) પ્રતિબોધ'માં આપવામાં આવેલા ઇતિહાસ અને જૈનકન્યાઓનો છે. પ્રકરણ રમાં પ્રાકૃત પ્રત્યે જૈનોની રુચિ અને અપભ્રંશની ઉલ્લેખ જોવા મળે છે. પ્રકરણ ૩માં “કુમારપાલપ્રતિબોધ'ની વિશેષતાઓના મુખ્ય વિષયમાં અપભ્રંશની વિશેષતાઓ વર્ણવી રચના વિશે જણાવવામાં આવ્યું છે. પ્રકરણ ૪માં સોમપ્રભાચાર્યે છે. પ્રકરણ ૩માં અપભ્રંશ અને તેની જીવંતતા અપભ્રંશ વિશેની આપેલાં અપભ્રંશ ઉદાહણોમાંનાં કેટલાંક ઉદાહરણો આપવામાં વિગતો અને અપભ્રંશની વિશેષતાઓની વિગતો છે.
આવ્યાં છે. એ વિભાગના છેલ્લા પ્રકરણ પમાં સોમપ્રભ અને વિભાગ ૨ (અપભ્રંશ સાહિત્ય)માં કુલ પાંચ પ્રકરણો છે.
સિદ્ધપાલે રચેલી પદ્યકૃતિઓની વાત આલેખવામાં આવી છે. પ્રકરણ ૧માં દશમી સદી સુધીનું અપભ્રંશ સાહિત્ય પૂરતી વિભાગ ૫ મેરૂતુંગસૂરિની રચના “પ્રબંધચિંતામણિ' વિશે વિગતો સાથે આપ્યું છે અને તેમાં વીસમી સદી સુધીમાં મળેલું છે અને આ વિભાગમાં પાંચ પ્રકરણો છે. પ્રકરણ ૧માં અપભ્રંશ સાહિત્ય, આઠમીથી દશમી સદી સુધીનું સાહિત્ય અને ‘પ્રબંધચિંતામણિ' વિશેની વિગતો છે. પ્રકરણ ૨માં છેલ્લે દશમી સદીના સાહિત્યની વિગતો એ પ્રકરણમાં મળે છે. “પ્રબંધચિંતામણિ'ના રચનાકાળ સમયના જૈન સંસ્કૃત વિશે પ્રકરણ ૨માં અગિયારમી સદીનું અપભ્રંશ સાહિત્ય કેવું હતું તેના વિગતો છે. પ્રકરણ ૩ અને ૪ “પ્રબંધચિંતામણિ' કૃતિનાં કેટલાંક નમૂના આપવામાં આવ્યા છે. પ્રકરણ ૩માં, બારમી સદીના ઉદાહરણો આવરી લે છે. છેલ્લા પ્રકરણ ૫-માં પ્રાચીન અપભ્રંશ સાહિત્યનો આસ્વાદ કરાવવામાં આવ્યો છે. પ્રકરણ ગુજરાતી સુભાષિતોનાં કેટલાંક ઉદાહરણો આપ્યાં છે. ૪માં તેરમી, ચૌદમી અને પંદરમી સદીની અપભ્રંશ સાહિત્ય
વિભાગ ૬ અપભ્રંશ વિશેની કેટલીક હકીકતોને આવરી સમેત અનિર્ણાત સમયની નાની કૃતિઓમાંની કેટલીક કૃતિઓ લે છે અને તેમાં કુલ પાંચ પ્રકરણોમાંનાં પહેલાં ત્રણમાં અપભ્રંશ જણાવવામાં આવી છે. પ્રકરણ ૬માં સોળમી સદીનું અપભ્રંશ વિશે પ્રાચીનકાળમાં કરવામાં આવેલા કેટલાક ઉલ્લેખો વિશે સાહિત્ય એ શીર્ષક હેઠળ એ સદીના ગુર્જર સાહિત્યમાં જૈનોના
નિર્દેશ જોવા મળે છે. પ્રકરણ ૪ અગત્યનું છે અને તેમાં ફાળા અને વીસમી સદી સુધી અપ્રગટ સાહિત્ય વિશે માહિતી અપભ્રંશના સમય વિશે કહેવામાં આવ્યું છે. છેલ્લું પ-મું પ્રકરણ આપવામાં આવી છે.
અપભ્રંશ અને આભીરના દેશાનુદેશ વિહાર વિશેનું છે.
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005126 |
| Book Title | Dhanyadhara Shashwat Saurabh Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nandlal B Devluk |
| Publisher | Arihant Prakashan |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 972 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 53 MB |