________________
૧૭
જ ભ્રષ્ટ થવા જાય છે. આ ઉપરથી આપણે એમ જાણું શકીએ છીએ કે, મૂળ પદાર્થને કાયમ રાખી, સગાનુસાર તેનું પરિવર્તન જેનદર્શનને સંમત છે પણ મૂળ ૫દાર્થને સ્વરુપભ્રંશ તે સર્વથા અસહ્ય અને અનિષ્ટ છે. જેનદર્શનને આ સિદ્ધાંત તત્ત્વવાદ તેમ આચારવાદમાં સર્વવ્યાપી હોવાથી તેનું બીજું નામ “અનેકાંત દર્શન પડયું છે. તેને આ સિદ્ધાંત પ્રકૃતિના બંધારણને અનુસરત છે. પ્રકૃતિની એવી રચના છે કે, સંચગવશે વા જે ઘનમાં ઘન અને ગુરુતમ પદાર્થ પણ નરમ થેંશ જે થઈ જાય છે અને નરમ રાબ જે પ્રવાહી પદાર્થ વજા જે ઘન અને કઠોર બને છે.–આ હકીક્ત વ્યવહારૂ છે, અનુભવ પ્રતીત છે અને પ્રયોગશાળા જેનારને પ્રત્યક્ષ સિદ્ધ છે તે પછી વર્ધમાનના સમયના ઉપદેશે, આચાર, વિચારે, કે તત્વવાદ પરિવર્તિત થાય એમાં કાંઈ નવાઈ જેવું નથી. આગમના પાઠોને અનુક્રમે પિતાની બુદ્ધિથી સાંકળી પુસ્તકાઢ ક્ય. આવી રીતે મૂળમાં સૂત્રો ગણધરનાં ગુ થેલાં હોવા છતાં દેવર્ધિ ગણિએ તેનું પુનઃ સંકલન કરેલું હોવાથી તે બધા આગમના કર્તા શ્રીદેવધિગણિ ક્ષમાશ્રમણ જ કહેવાય છે. ”
ઉપરની હકિતથી સમજી શકાશે કે ગણધરેએ ગુંથેલાં સૂ ( અંગે) ઉપર કેવા કેવા યુગ પ્રસર્યા છે. જે સાહિત્ય ઉપર કુદરત તરફથી જ આ ભીષણ પ્રાપ થાય તે સાહિત્ય, પરંપરામાં એક સરખું જ ઉતરી આવે, એ વાત મારી કલ્પનામાં તે બંધ બેસતી નથી આવતી. કિંતુ જે અંગે સાહિત્ય અત્યારે વિદ્યમાન છે તે દુકાળના ભીષણ પ્રહારેને લીધે-કાળ, રૂઢિ, સ્પર્ધા અને સ્વાધિનાં અસહ્ય જખમોથી જખમાએલી સ્થિતિમાં આપણી પાસે હયાતી ધરાવે છે.
